Difarense intrà łe version de "Diałeto primierot"

Da Wikipedia, l'ençiclopedia libara.
[Version verifegà][Version verifegà]
Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
Nessun oggetto della modifica
Nessun oggetto della modifica
Riga 28: Riga 28:


==Carateristeghe ==
==Carateristeghe ==
Se vedon la storia del Primiér, podon capir che 'l Primierot el é pì vesìn al [[Diałeto vèneto setentrional|diałeto feltrin]] che da quel del rest del [[Diałeto vèneto osidental|Trentin]].
Se vedon la storia del Primiér, podon capir che 'l Primierot el é pì vesìn al [[Diałeto vèneto setentrional|dialeto feltrin]] che da quel del rest del [[Diałeto vèneto osidental|Trentin]].


Tra i carateristeghe pì importanti ghe n'é:
Tra i carateristeghe pì importanti ghe n'é:
Riga 39: Riga 39:


==I verbi==
==I verbi==
===Prexente===
===Presente===
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
Riga 56: Riga 56:
| Lori i é || Lori i à || Lori i porta || Lori i cret || Lori i dròm
| Lori i é || Lori i à || Lori i porta || Lori i cret || Lori i dròm
|}
|}
===Passato===
===Pasato===
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
! Verbo èser !! Verbo a(v)ér !! Verbo portàr !! Verbo créðer !! Verbo dromìr
! Verbo èser !! Verbo a(v)ér !! Verbo portàr !! Verbo créðer !! Verbo dromìr
|-
|-
| Mi ère || Mi é || Mi portée || Mi creðée || Mi dromìe
| Mi ère || Mi é || Mi porté-e || Mi creðé-e || Mi dromìe
|-
|-
| Ti ti èri || Ti ti éi || Ti ti portéi || Ti ti créði || Ti ti dromìi
| Ti ti èri || Ti ti éi || Ti ti portéi || Ti ti créði || Ti ti dromìi
Riga 75: Riga 75:


=== Forma interogatìva ===
=== Forma interogatìva ===
Par le fraxi interogatìve va dontaða dopo 'l verbo na partižèla che la canbia a seconda dela persona, ma che la é uguale par tute le forme verbali. Ten sta tabela i esempi dei verbi èser e a(v)ér:
Par le frasi interogatìve va dontaða dopo 'l verbo na partižèla che la canbia a seconda dela persona, ma che la é uguale par tute le forme verbali. Ten sta tabela i esempi dei verbi èser e a(v)ér:


{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
Riga 94: Riga 94:
|}
|}


==Esempi de la łengua==
==Esempi de la lengua==
===Proverbi===
===Proverbi===
*Meio brusàr en paes che perder le tradižion
*Meio brusàr en paes che perder le tradižion

Version de le 17:17, 23 feb 2013


Infobox de Łéngua Diałeto primierot
Tipodialèto Cànbia el vałor in Wikidata
Diałeto devèneto Cànbia el vałor in Wikidata
Parlà inbandiera Itàłia
Parlanti
Totałe10 000 su par do
Caratarìsteghe
Clasifegasion lenguìstega
łéngua umana
łéngue indoeoropee
łéngue itàłeghe
łéngue romanze
łéngue ìtało-osidentałi
vèneto
vèneto nordegno Cànbia el vałor in Wikidata


El Primieròt el é en diałeto vèneto setentrional, parlà nte la Val de Primiér, ntel Trentin.

Carateristeghe

Se vedon la storia del Primiér, podon capir che 'l Primierot el é pì vesìn al dialeto feltrin che da quel del rest del Trentin.

Tra i carateristeghe pì importanti ghe n'é:

  • La pronunžia de /Z/ con /ž/ (ingles:Think), compagn al belumat e al feltrin
  • La pronuncia de /dz/ e de /d/ con /ð/.
  • La conversion de žerti nomi che in taglian i é in maschile al femminile:
    • la lat, la sàngue, la sòn, la giaž.
  • La conversion de žerti nomi che in taglian iè in femminile al maschile:
    • l'aguàž, el bedól, el calìðen, el ðèrlo.

I verbi

Presente

Verbo èser Verbo a(v)ér[1] Verbo portàr Verbo créðer Verbo dromìr
Mi son Mi ò Mi porte Mi créðe Mi dròme
Ti ti se Ti ti à Ti ti porti Ti ti creði Ti ti dròmi
El/ela el/la é El el à El el porta El el crét El el dròm
Noi son Noi (a)ón Noi portón Noi creðón Noi dromión
Voi sé Voi aé Voi porté Voi creðé Voi dromì
Lori i é Lori i à Lori i porta Lori i cret Lori i dròm

Pasato

Verbo èser Verbo a(v)ér Verbo portàr Verbo créðer Verbo dromìr
Mi ère Mi é Mi porté-e Mi creðé-e Mi dromìe
Ti ti èri Ti ti éi Ti ti portéi Ti ti créði Ti ti dromìi
El/ela el/la èra El el éa El el portéa El el creðéa El el dromìa
Noi arène Noi ène Noi portène Noi creðène Noi dromiène
Voi arèðe Voi èðe Voi portèðe Voi credèðe / creðèðe Voi dromièðe
Lori i èra Lori i éa Lori i portéa Lori i creðéa Lori i dromìa

Forma interogatìva

Par le frasi interogatìve va dontaða dopo 'l verbo na partižèla che la canbia a seconda dela persona, ma che la é uguale par tute le forme verbali. Ten sta tabela i esempi dei verbi èser e a(v)ér:

Verbo èser Verbo a(v)ér
Son-e ... ? Ò-(p)e ... ?
Se-tu ... ? a-tu ... ?
E-lo ... ? a-lo ... ?
Son-e ... ? On-e ... ?
Se-u ... ? (A)e-u ... ?
E-li ... ? A-li ... ?

Esempi de la lengua

Proverbi

  • Meio brusàr en paes che perder le tradižion

Proverbi contađini

  • Se 'l Sass Maor el ha el capel, mola la falž e ciapa el restel.
  • Se 'l Sass Maor el ha la žentura, el siegador el laora a man segura.
  • De San Valantin se guerna senza lumin.

Proverbi meteorologici

  • Se la piova la vien da Santa Catarina, ciapa el restel e camina.
  • Se la piova la vien da la Žareda, la vien co la gheda.
  • Se la piova la vien dal Pavion, piova a balon.
  • Se la piova la vien del Schener, la vien col ster.
  • Se la piova la vien de San Martin, la vien col scudelìn.

Scioglilengua e filastroche

  • Žento žeste de žeule marže.
  • Tirìn, tirìn, tirìna / la vècia Giacomina /la lava le scudèle, /la salva le pì brute, /la romp le pì bèle, /despò la và in piaza, /la crompa la salata, /la tasta se la é bona /col far de 'na parona /e tuti i la minciona. /

Bibliografia

  • Livio Tissot, Dizionario primierotto, ed. Manfrini, 1996.
  • Primiero ieri e oggi.

Note

  1. El canbia a seconda dele pronunce

Voxi corełade

Colegamenti esterni

Traesto fora da Wikipèdia - L'ençiclopedia łìbara e cołaboradiva in łéngua Vèneta "https://vec.wikipedia.org/w/index.php?title=Diałeto_primierot&oldid=514732"