Difarense intrà łe version de "Diałeto primierot"

Diałeto primierot
Tipo	dialèto
Diałeto de	vèneto
Parlà in	Itàłia
Parlanti
Totałe	10 000 su par do
Caratarìsteghe
Clasifegasion lenguìstega
	łéngua umana; łéngue indoeoropee; łéngue itàłeghe; łéngue romanze; łéngue ìtało-osidentałi; vèneto; vèneto nordegno

Navega in tel istorego in manjiera interativa

[Version verifegà]

← Difarensa pì vècia Difarensa pì nova →

Contenuto cancellato Contenuto aggiunto

VixuałeWikitesto

In linea

Version de le 18:26, 22 feb 2013

El Primieròt el é en diałeto vèneto setentrional, parlà nte la Val de Primiér, ntel Trentin.

Carateristeghe

Se vedon la storia del Primiér, podon capir che 'l Primierot el é pì vesìn al diałeto feltrin che da quel del rest del Trentin.

Tra i carateristeghe pì importanti ghe n'é:

La pronunžia de /Z/ con /ž/ (ingles:Think), compagn al belumat e al feltrin
La pronuncia de /dz/ e de /d/ con /ð/.
La conversion de žerti nomi che in taglian i é in maschile al femminile:
- la lat, la sàngue, la sòn, la giaž.
La conversion de žerti nomi che in taglian iè in femminile al maschile:
- l'aguàž, el bedól, el calìðen, el ðèrlo.

I verbi

Prexente

Verbo èser	Verbo a(v)ér^[1]	Verbo portàr	Verbo créðer	Verbo dromìr
Mi son	Mi ò	Mi porte	Mi créðe	Mi dròme
Ti ti se	Ti ti à	Ti ti porti	Ti ti creði	Ti ti dròmi
El/ela el/la é	El el à	El el porta	El el crét	El el dròm
Noi son	Noi (a)ón	Noi portón	Noi creðón	Noi dromión
Voi sé	Voi aé	Voi porté	Voi creðé	Voi dromì
Lori i é	Lori i à	Lori i porta	Lori i cret	Lori i dròm

Passato

Verbo èser	Verbo a(v)ér	Verbo portàr	Verbo créðer	Verbo dromìr
Mi ère	Mi é	Mi portée	Mi creðée	Mi dromìe
Ti ti èri	Ti ti éi	Ti ti portéi	Ti ti créði	Ti ti dromìi
El/ela el/la èra	El el éa	El el portéa	El el creðéa	El el dromìa
Noi arène	Noi ène	Noi portène	Noi creðène	Noi dromiène
Voi arèðe	Voi èðe	Voi portèðe	Voi credèðe / creðèðe	Voi dromièðe
Lori i èra	Lori i éa	Lori i portéa	Lori i creðéa	Lori i dromìa

Forma interogatìva

Par le fraxi interogatìve va dontaða dopo 'l verbo na partižèla che la canbia a seconda dela persona, ma che la é uguale par tute le forme verbali. Ten sta tabela i esempi dei verbi èser e a(v)ér:

Verbo èser	Verbo a(v)ér
Son-e ... ?	Ò-(p)e ... ?
Se-tu ... ?	a-tu ... ?
E-lo ... ?	a-lo ... ?
Son-e ... ?	On-e ... ?
Se-u ... ?	(A)e-u ... ?
E-li ... ?	A-li ... ?

Esempi de la łengua

Proverbi

Meio brusàr en paes che perder le tradižion

Proverbi contađini

Se 'l Sass Maor el ha el capel, mola la falž e ciapa el restel.
Se 'l Sass Maor el ha la žentura, el siegador el laora a man segura.
De San Valantin se guerna senza lumin.

Proverbi meteorologici

Se la piova la vien da Santa Catarina, ciapa el restel e camina.
Se la piova la vien da la Žareda, la vien co la gheda.
Se la piova la vien dal Pavion, piova a balon.
Se la piova la vien del Schener, la vien col ster.
Se la piova la vien de San Martin, la vien col scudelìn.

Scioglilengua e filastroche

Žento žeste de žeule marže.
Tirìn, tirìn, tirìna / la vècia Giacomina /la lava le scudèle, /la salva le pì brute, /la romp le pì bèle, /despò la và in piaza, /la crompa la salata, /la tasta se la é bona /col far de 'na parona /e tuti i la minciona. /

Bibliografia

Livio Tissot, Dizionario primierotto, ed. Manfrini, 1996.
Primiero ieri e oggi.

Note

↑ El canbia a seconda dele pronunce

Voxi corełade

diałeto vèneto setentrional

Colegamenti esterni

I todeschismi ntel diałeto primierot

[1] El canbia a seconda dele pronunce

[1]

@@ Riga 39: / Riga 39: @@
 ==I verbi==
+===Prexente===
-*'''Verbo èser'''
+{| class="wikitable"
-**Mi son
+|-
-**Ti ti sé
+! Verbo èser !! Verbo a(v)ér<ref>El canbia a seconda dele pronunce</ref> !! Verbo portàr !! Verbo créðer !! Verbo dromìr
-**El el é
+|-
-**Noi son
+| Mi son || Mi ò || Mi porte || Mi créðe || Mi dròme
-**Voi sé
+|-
-**Lori i é
+| Ti ti se || Ti ti à || Ti ti porti || Ti ti creði || Ti ti dròmi
-*'''Verbo aér'''
+|-
-**Mi ho
+| El/ela el/la é || El el à || El el porta || El el crét || El el dròm
-**Ti ti ha
+|-
-**El el ha
+| Noi son || Noi (a)ón || Noi portón || Noi creðón || Noi dromión
-**Noi aón
+|-
-**Voi aé
+| Voi sé || Voi aé || Voi porté || Voi creðé || Voi dromì
-**Lori i ha
+|-
-*'''Verb portàr'''
+| Lori i é || Lori i à || Lori i porta || Lori i cret || Lori i dròm
-**Mi pòrte
+|}
-**Ti ti pòrti
+===Passato===
-**El el pòrta
+{| class="wikitable"
-**Noi portòn
+|-
-**Voi porté
+! Verbo èser !! Verbo a(v)ér !! Verbo portàr !! Verbo créðer !! Verbo dromìr
-**Lori i pòrta
+|-
-*'''Verb créder'''
+| Mi ère || Mi é || Mi portée || Mi creðée || Mi dromìe
-**Mi créðe
+|-
-**Ti ti créði
+| Ti ti èri || Ti ti éi || Ti ti portéi || Ti ti créði || Ti ti dromìi
-**El el cret
+|-
-**Noi creðón
+| El/ela el/la èra || El el éa || El el portéa || El el creðéa  || El el dromìa
-**Voi creðé
+|-
-**Lori i cret
+| Noi arène || Noi ène || Noi portène || Noi creðène || Noi dromiène
-*'''Verb dromìr'''
+|-
-**Mi ðròme
+| Voi arèðe || Voi èðe || Voi portèðe || Voi credèðe / creðèðe || Voi dromièðe
-**Ti te ðròmi
+|-
-**El el ðròm
+| Lori i èra || Lori i éa || Lori i portéa || Lori i creðéa || Lori i dromìa
-**Noi ðromión
+|}
-**Voi ðromì
-**Lori i ðròm
+=== Forma interogatìva ===
-==Esempi de łengua==
+Par le fraxi interogatìve va dontaða dopo 'l verbo na partižèla che la canbia a seconda dela persona, ma che la é uguale par tute le forme verbali. Ten sta tabela i esempi dei verbi èser e a(v)ér:
+{| class="wikitable"
+|-
+! Verbo èser !! Verbo a(v)ér
+|-
+| Son-e ... ? || Ò-(p)e ... ?
+|-
+| Se-tu ... ? || a-tu ... ?
+|-
+| E-lo ... ? || a-lo ... ?
+|-
+| Son-e ... ? || On-e ... ?
+|-
+| Se-u ... ? || (A)e-u ... ?
+|-
+| E-li ... ? || A-li ... ?
+|}
+==Esempi de la łengua==
 ===Proverbi===
 *Meio brusàr en paes che perder le tradižion
@@ Riga 98: / Riga 117: @@
 *Livio Tissot, ''Dizionario primierotto'', ed. Manfrini, 1996.
 *''Primiero ieri e oggi''.
+==Note==
+<references/>
 ==Voxi corełade==