Polmon

Imàxene che ła prexénta i polmoni del'omo.

El polmon el xé l'òrgano esensial par ła respirasion 'ntei vertebrai. Ła sua prinsipal funsion ła xé de trasportar osìgeno dal'atmosfera al sangue e de butar fóra anidride carbònega dal sangue al'atmosfera. Sto scanbio qua de gas el se tira vanti en un moxàico de sèłułe speciałixae che łe fórma qualche pìcoła saca de aria ciamada alvèoło. I polmoni i ga anca funsion miga respiratorie.

Łe parołe mèdeghe che łe se rełasiona al polmon bastansa spéso łe scominsia col prefiso pneumo-, dal Greco πνεῦμα (pneuma spìrito, aria).

'Nte ła xénte de altésa normal, i polmóni i péxa a ocio 1,5 kg e ła superfisie tólta dai alvèołi ła xé del'órdene de grandésa de 60-80 m², a ocio 35 volte magior de queła del corpo uman.

Funsion respiratoria

L'energia prodota da ła respirasion sełułar ła se tol drio consumar osìgeno e produr anidride carbònega. 'Ntei pìcołi organismi, come i bateri, sto proceso qua de scanbio de gas el xé fato par intèro da ła difuxion sénplexe. 'Ntei grandi organismi, sta roba no ła xé miga posìbiłe. Ła respirasion 'ntei organismi multisełułari ła xé posìibiłe grasie a un bon sistema sircołatorio, traverso el qual i gas i riva anca 'nte łe parte più pìcołe e profónde del corpo, al contrario del sistema respiratorio, chel ciapa l'osìgeno dal'atmosfera e eło mete drénto al corpo, da dove el xé da in giro vełosemente en tuto el paramento sircołatorio.

St'altra raprexentasion ła ga el cor en mexo

'Ntei vertebrai, ła respirasion ła se conpleta co na serie de pasi. L'aria ła pasa par łe vie respiratorie, che 'ntei rètiłi, 'ntei oxei e 'ntei mamìferi łe xé el naxo; ła farinxe; ła larinxe; ła trachea; i bronchi e i bronchìołi; a ła fin ghe xé i ùltemi branchi del'àlboro de ła respirasion. I polmoni dei mamìferi i xé na fita grada de alvèołi, che i da na granda area de superfisie par el scanbio de gas. Na réde de capłari picenini ła perméte el trasporto de sangue su ła superfisie dei alvèołi. L'osìgeno del'aria drénto ai alvèołi ła va 'ntel fluso sanguigno, méntre l'anidride carbònega ła se sparpagna dal sangue ai alvèołi, tuti i do traverso fine menbrane alveołare. El mandar drénto e fóra l'aria el xé guidà dai movimenti muscołari: el polmon nol xé miga un mùscoło, ma ła ventiłasion ła xé varentà dai mùscołi de łe coste e dal diaframa. Durante ła normal respirasion, l'inspirasion ła se fa contraéndo sti mùscołi qua, l'espirasion riłasàndołi. 'Ntei èseri umani el polmon sw drita el xé bastansa più grando de queło de sanca, parché ghe xé el cor da queła parte.

Funsion miga respiratorie

Daspò łe funsion respiratore come el scanbio de gas e ła regołasion del'idrògeno, i polmoni:

• conpagni al rene e ai tanponi emàtisi, i xé inportanti regoładóri del'equiłibrio àsido-baxe;
• i buta fóra sostanse come l'ACE, fator necesario par ła conversion del'angiotensina I (débołe vaxo costritor) en angiotensina II, vaxo costritor vèro forte;
• i influénsa ła concentrasion de sostanse ative e de fàrmasi 'ntel sangue arterióxo;
• i filtra i pìcołi grumi de sangue chei se forma 'nte łe véne;
• i fa da sòfexe protesion al cor.

Varda anca

• Sistema respiratorio
• arteria polmonar
• véna polmonar

Altri progeti

Altri progetti

• Wikisionàrio
• Wikimedia Commons

• Wikisionàrio el detien el lema de gałepin «Polmon»
• Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so Polmon