Paleovèneti

El teritorio do che stava i Veneti ne l'età del fero

I Hèneti, Vèneti o Paleovèneti i xe stà un de i veci popołi de l'Italia setentrionałe; in prinsipìo ì stava tra el Lago de Garda e i Cołi Euganei, col pasar dei ani i se ga slargà a tuto el Vèneto e a na parte del Friuli-Venesia Julia.

I Vèneti i parlava ła lengoa venètica che ła fa parte del grupo de łe lengue itàłiche.

Ła lejenda ła dize che verso el 1000 a.C. dopo ła distrusion de Troia par man dei Grechi, i apartenenti de na tribù de ła Paflagonia (rejion dè l'Asia Minore 'ntel Mar Néro), ciamài Éneti, e comandài da el mitico fondator de Padova, Antenore, i sia rivài 'nte łe coste adriatiche e i se gabia sistemà là dopo ver parà via i Euganei.

Tante 'olte se pensa che i gabia ła stésa orijine dei Vèneti de ła Galia, nominà da Cesare. 'Sta teoria qua ła se baza su łe soméjanse łinguisdeghe che se cata anca 'nte l'onomastica, ma 'sti trati comuni qua i połe anca èsare spiegà coi łigami de parenteła che ghe xe tra łe łengue sèltiche e łe łéngue itàłiche. I dati łinguisdeghi riconosùi oncò no conferma nisuna de łe teorie.

I Paleoveneti i se cazamentò in prinsipìo in viłaji picènini tra l'Adeze e el Lago de Garda, ma anca 'nte łe zone de łe prealpi de ła Valbełuna, parchè ła pianura ła jera 'ncora coverta de boschi e de vałi. Un dei pì grandi simiteri pałeoveneti, ancora intiéro, el se trova proprio a Mel fra Bełun e Feltre.

I primi grosi sentri abitài i se ga formà verso el'VIII secoło a.C. e un dei prinsipałi el xe stà Este (na 'olta el se ciamava Ateste), e che ałora el jera sui arzari de l'Adese.

I Paleoveneti i jera in amicisia co Roma che łi ga jutài defèndarse dal pericoło de l'invazion dei Gałi: in cambio de 'sto aiuto qua, i ga łasà che i Romani i se cazamentase in paze in Veneto, e in fin dei conti de cołonizarlo fazendo strade, ponti e viłaji.

Varda anca

• Storia del Veneto