Difarense intrà łe version de "Véro"

Da Wikipedia, l'ençiclopedia libara.
[Revixion njiancora controłà][Revixion njiancora controłà]
Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
p r2.7.1) (Bot: Zonto: az:Şüşə
Synthebot (discusion | contribusion)
p r2.6.4) (Bot: Zonto: ia:Vitro
Riga 93: Riga 93:
[[hu:Üveg]]
[[hu:Üveg]]
[[hy:Ապակի]]
[[hy:Ապակի]]
[[ia:Vitro]]
[[id:Kaca]]
[[id:Kaca]]
[[io:Vitro]]
[[io:Vitro]]

Version de le 15:59, 18 maj 2012

Modeło:Venesian

Copeta de véro de Muran, Muxeo Barovier e Toso.

En sénso fìxego el véro el xe un material sołido sénsa forma, de sòłito prodóto cò un bon material viscoxo el vien sołidifegà rapidamente, en modo tal chel no gaba mìa el tenpo de formar na strutura cristałina regołar. Un exenpio se ga versando 'nte el sucaro fuxo, da na toła, su na superfisie fréda. Quel che vien fora el na sostansa che, a desferénsa del sùcaro prima chel fuse stà scaldà, nol ga na strutura a cristałi.

Xeneralmente se 'ntende co ła paroła véro un tipo spesìfego, el véro siłiceo, doprà per un mùcio de robe 'ntei edifisi, come contenidor, per decorasion e tante altre robe.

En forma pura, el véro el xe trasparénte, bastansa duro, squaxi inerte dal pónto de vista chìmego e biołòxico e el prexénta na superfisie davèro łisia. Ste caraterìsteghe qua eło fa un material doprà in paréci setóri; ma al steso ténpo el véro el xe fràxiłe e el ga ła tendénsa spacarse in tochetini tagénti. Sti svantagi qua i pol èser modifegai, en parte o par intèro, co ła xónta de altri ełementi o traverso tratamenti tèrmeghi.

L'utiłità del véro ła xé data da dó fatóri prinsipałi: el fato chel sia trasparénte e anca sénplexe da tagiar en sàgome. Daspò, a alte tenperadure, ła masa de véro fuxo no ła devénta miga un łìquido difìsiłe da controłar, ma na pasta bastansa sénplexe da modełar e a ła qual se pol darghe na forma con rexultai anca vèro artìsteghi.

Materie prime e łavorasion

Maestro verièr de Muran, chel xé drio demostrar el só łavoro.

Par produr el vèro bexogna méter asieme qualche material de desférente natura: ła sìłice (SiO2 baxe del material, no ła xé miga sabia comun, ma ghe somégia bastansa), ła soda (carbonato de sodio, Na2CO3: ła soda ła xé caraterìstega fondamental del véro venesian, da altre parte i dopra ła potassa[1]) e ła calse. Qualche volta ghe vien xontà qualche altra roba, per dar al véro chel salterà fora, caraterìsteghe nóve, come na magior durésa o łixierésa: ste qua łe xé òsido de pionbo, òsido de zinco, anidride bòrica e altre. 'Ntel grupo de łe materie prime del véro no xé miga da desmentegar el stéso véro risiclà, basta chel nol contegna xà robe che no łe daga łe caraterìsteghe che no se vol per el nóvo prodóto.

Ła prima roba da far ła xé smisiar i materiałi diti e tagiar tuto in tochéti picenini, na pólvere, che ła sia omogenea. Sto conposto qua el va méso a na tenperadura de 1400 °C, mal resta bón a łavorar fin chel resta sora i 500 °C [1]. A ste condision, drénto i fórni, el xé na roba sénsa forma e co un cołor xało-naranson chel manda parécia łuxe.

Per far véri piani, ancó se dopra el mètodo del float glass. El véro, ancora a tenperadura de fórno, el vien meso sora de un bagno de stagno, indove el se spalma e deventa pian e łisio, in maniera perfeta. Sta łastra de marmo ła vien portada de novo a scaldar, 'nte na seconda cota, e daspò che ła xé fredìa, ła vien tagiada 'ntei tóchi de grandésa vosùa da na màchina.

El véro cao (vódo drénto) el vien fato per supiada. Sto proceso qua el consiste 'ntel far pasar aria drénto ła masa sénsa forma, per crear na boła che ła separa i łati. Ai xórni de ancó, per produr botiłie, se dopra un stanpo chel lasia na riga su ła superfisie del véro e el xé na roba fata en tute łe parte del móndo da màchine. In pràtega soło a Muran el vero cao el xe fato par vèra supiada, che ła da el nome anca a queła industrial: l'artexan el supia co ła boca aria dai sói polmoni quanto el vol che el prodóto el se slarghi.

Ła łavorasion artexanal de Muran ła produxe ogeti conosui per tuto el mondo grasie a ła quałità del prodoto, che nol ga gnanca na pìcoła faxe de łavorasion fata col agiuto de màchine o stanpi. I ogeti ornamentałi i no ga quea riga cauxada da ła divixion de łe dó metà del stanpo: el maestro el tol ła masa e ghe dà ła forma chel vol co na pinséta. I ogeti i vien sołidifegai, naturalmente, basando ła tenperadura intorno łóri: sta operasion ła xé gradual e ła domanda bastansa ténpo e pasiénsa. Nol xé miga posìbiłe portar na roba sùbito a tenperadura anbiénte: el tóco nol rexiste al sbalso tèrmego e daspò un fià el salta in aria.

Cołor

Goti de desferénti cołóri.

Ła cołorasion del véro ła se fa durante ła cota. Sto proceso el pol capitar naturalmente, perché ła pasta de sìłice, baxe del véro, el xé difìsiłe che ła sia conpletamente pura. Łe posìbiłe inpurità łe xé ła cauxa per la qual i ogeti funerari dei antighi Greci e Romani i xé cołorai anca se łori, ai prinsìpi, i no se acorxeva miga come gera che sto material el vegnése fora co cołóri desferénti. [2] A st'altri, sia quel che sia, ghe piaxéva davèro el véro perfetamente trasparénte e cusì i ga scoverto che el manganexe e l'antimonio i neutrałixava sto efeto qua. [2] Ła xonta dei òsidi metàłisi per cołorar el véro ła xé stada scoverta da łori intorno al IV sècoło a.C., per svariada o prove [2].

Łe cołorasion łe vien dae dai i ioni chei conpon i òsidi mési 'ntel inpasto:[3]

  • El fero el fa ioni feróxo (Fe++; chel dà un blu inténso) e fèrico (Fe+++; chel dà un xało). Conpagni sti qua i fa, naturalmente, el verdo: sto cołor el xé comun 'nte łe botiłie;
  • El rame el fa ioni rameoxo (Cu+; chel dà roso) e ramèico (Cu ++; chel dà un bel blu ciaro);
  • El ion cobalto (Co+++) el pol dar el conosuo blu cobalto, ma anca el roxa;

Par sièłier intrà ste numeroxe posibiłità, perché ognun de sti òsidi metàłisi qua el pol produr ioni co magior o menor carga, bexogna łavorar en particołar condision de òsido-redusion: in condision osidante i vien magior ioni co carga alta (sufiso -ico), in condision redusénte ghe riva magior ioni co carga basa (sufiso -oxo).

Clasifegasion dei véri

Parabrésa de véro de sicurésa.

El véro comun el se dopra per un mucio de robe: par l'aredo (quadri, tołe, speci), łe fenestre e peréci altri ogeti de uxo comun come łe botiłie (anca se ancó łe xé più comun quełe de plàstega, almanco per l'aqua mineral), i goti A ła baxe de sìłice se xonta, per sbasar el só pónto de fuxion, ła soda. El cristało el xé un véro comun, al qual vien xontà soło che òsido de pionbo, che eło fa senbrar più łuxénte e presioxo, e ghe dà na quałità, che ła piaxe bastansa en robe come i càłexi, ła sonorità.

El cristało de Boemia, o véro potàsico, el xé fato 'ntel Nord Europa, dove se dopra ła potasa (K2CO3, carbonato de potasio) che ła dà al prodoto na magior durésa: el potasio el somégia al sodio, ma el xé più raro e adónca anca el véro potàsico el xé più costóxo, almanco gnancora łavorà, de quel sòdico. Altre sóe caraterìsteghe łe xé ła łuxentésa (che ghe dà el nome de cristało) e ła fasiłità de łavorasion.

El véro pyrex el se fa xontando òsidi alcałini e anidride bòrica: sti qua i se infica drénto va strutura del véro e eło fa rexisténte al'alta tenperadura e de difìsiłe fuxion. Per sta òtima quałità el xé el material de łe piròfiłe e de qualche struménto de łavoratorio chìmego.

El véro de sicurésa el xé fato de dó łastre incołae co na rèxena che łi tien tacai e, se el se spaca, nol manda via tochéti ris-cióxi. Sta funsion ła xé tólta anca da ła réde metàłica dei véri retinati. Anca el véro tenprà el xé fato en manièra che nol crei ris-ci có chel se spaca: el se fa sfredéndo ła superfisie vełosemente, e el devénta duro, spacandose comunque fasilmente, ma in tochéti picenini.

Altro caxo particołar el xé el véro doprà en òtica, chel ga da èser perfetamente puro 'nte łe materie prime, per prexentar na trasparénsa perfeta. I véri termoixołante el se fa co do łastre divixe da no spasio pien de gas chel no łasia 'ndar via całor. El specio el xé fato co na łastra de véro su ła qual se incoła na pólvere de metało: l'arxento el xé per i speci presioxi, dónca se dopra anca ałuminio e stagno. A Venesia se doprava anca el mercurio.


Note

  1. 1,0 1,1 Il vetro di Murano, la storia, la tecnica e la scuola.
  2. 2,0 2,1 2,2 Colorazione del vetro antico
  3. Preparazione dei vetri colorati

Altri progeti

Errore script: nessun modulo "Interprogetto".

Modeło:Link FA

Traesto fora da Wikipèdia - L'ençiclopedia łìbara e cołaboradiva in łéngua Vèneta "https://vec.wikipedia.org/w/index.php?title=Véro&oldid=456345"