Difarense intrà łe version de "Łéngoa latina"

Da Wikipedia, l'ençiclopedia libara.
[Revixion njiancora controłà][Revixion njiancora controłà]
Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
Xqbot (discusion | contribusion)
p Bot: Canbio: yo:Èdè Látìnì; modifiche estetiche
SieBot (discusion | contribusion)
p Bot: Canbio: ga:An Laidin
Riga 156: Riga 156:
[[fur:Lenghe latine]]
[[fur:Lenghe latine]]
[[fy:Latynsk]]
[[fy:Latynsk]]
[[ga:Laidin]]
[[ga:An Laidin]]
[[gan:拉丁語]]
[[gan:拉丁語]]
[[gd:Laideann]]
[[gd:Laideann]]

Version de le 23:34, 12 oto 2009

Infobox de Łéngua Łéngoa latina
Lingua latina Cànbia el vałor in Wikidata

Cànbia el vałor in Wikidata
Nome locaƚeLingua latina
Tipołéngua morta, łéngua antiga, łéngua e łéngua sacra Cànbia el vałor in Wikidata
Parlà inÇità del Vatican
Autòctono deantiga Roma Cànbia el vałor in Wikidata
Parlanti
Totałe~
Caratarìsteghe
Scrituraalfabeto latin e alfabeto latin
Clasifegasion lenguìstega
łéngua umana
łéngue indoeoropee
łéngue itàłeghe
łéngue latino-fałische Cànbia el vałor in Wikidata
Regoƚà daPontificia accademia di latinità (it) Traduzi Cànbia el vałor in Wikidata
EpònemoLatium Cànbia el vałor in Wikidata
Còdazi
ISO 639-1la
ISO 639-2lat
ISO 639-3lat Cànbia el vałor in Wikidata
SILLTN
Glottologlati1261 Cànbia el vałor in Wikidata
Ethnologuelat Cànbia el vałor in Wikidata
ASCL2902 Cànbia el vałor in Wikidata
IETFla Cànbia el vałor in Wikidata


El latin o łéngoa latina el xe na lengoa indoeuropea che la jera parlà a Roma e in tel Lasio fin dal primo milènio a.C.. Nei secołi sucesivi, con l'espansion dei Romani nel Mediteraneo el gà vù na inportanza senpre pì granda, in quanto lengoa uficiałe de l'Inpero Roman, e el gà meso raìxe in bona parte de l'Europa e de l'Africa del nord. In seguito a łe invasion dei barbari el latin l'è ndà póco par volta desmentegà, ma da de lu gà vù origine tute łe lengoe romanze (tra cui anca l'Itałian e el Veneto). Par tuto el Medioevo el gà comunque continuà a èsar ła lengoa franca de ła cultura europea.

Al giorno d'ancó, el latin l'è ła lengoa uficiałe de ła Cexa Catołica, e fin al Concilio Vaticano Secondo l'è stà anca ła lengoa in cui vegnèa dita ła mésa.

Latin clàssego

Dizionario de latin in pi volumi

Xe stà inte'l I sècolo a.C., co l'estension de la citadenança ai "Italici" e i canbiamenti sociai che o ghe ne xe derivai, che a Roma xe sorta la preocupazzion par la purezza de la lengua.

Anca soto de la spenta de la speculazzion greca, se ga invià un processo de regolarizazzion de la lengua. Inte sit tenpi xe fiorì letarai cofà Ciceron, che ell xe stà anca omo poìtego e fiòsofo de valor o cofà Catulo e i poetae novi, che i ga revoluzzionà la lengua poètega. La scritura no la jera desconossùa gnanca ai "rudi" condotieri cofà César, che el xe stà amirà pa'l so stil teso, e del qual resta do òpare uncora studiae e aprezzae: La guera gàlica (Commentarii de bello gallico) e La guerra civil (Commentarii de bello civili). I tenpi i jera ramenti maùri parché la leteraùra la sfidasse quela greca, che a l'ora la vegneva considerà insuparàbie. Inte la zenerazzion sucessiva, soto el principà de Augusto, xe fiorì i pi grandi poeti de Roma: Orazzio: inte la sàtira e la poesie lìrega, Teocrito, Virzilio, Esìodo e adiritua Omero.

El perìodo clàssego de la lengua latina el xe ben conossùo: el latin, a difarença dei idiomi continuatori, el xe na lengua del tipo SOV (sozeto-ozeto-verbo), co cinque declinazzion e quatro coniugazzion verbai. La declinazzion dei nomi la ga sìe casi, tre direti (nominatìa, acusatìo e vocatìo). El ga conservà, inoltra, dal indeuropeo, el sistema a tre zèneri: maschil, femenil e nèutro.

El latin el doparava na grafìa rivà da un alfabeto greco ocidental che a so volta el rivava da quelo fenicio (cofà anca quei venètico e etrusco).

La létare le jera:

A B C D E F (G) H I (K) L M N O P Q R S T V X (Y) (Z)

Vocai

i:

y:

   

u:

i

y

ɨ [1] ||

u

e:

o:

 

e

a

o

a:

Ditonghi

ae /

ae /, cofà saepe (spesso)

oe /

oe /, cofà poena (pena)

au /

au /, come aurum (oro)

ui /

ui /

uu /

uo /

ei /

ei /

eu /

eu / (solo in grecismi)

yi /

yi / (solo in grecismi), cofà arpyia (arpìa)


Note

  1. el xe el cussidito sonus medius, pronuncià proabilmente cofà la y polaca, che la dà conto de ossilazzion cofà lubet / libet.
Traesto fora da Wikipèdia - L'ençiclopedia łìbara e cołaboradiva in łéngua Vèneta "https://vec.wikipedia.org/w/index.php?title=Łéngoa_latina&oldid=258931"