Difarense intrà łe version de "Eukaryota"

*Eukaryota*
	;
Rezistrasion
	;
Tasonomia
Superregno	Eukaryota ; Chatton, 1925
Nomenclatura
Ortografia orizenałe	Eucaryotes

Navega in tel istorego in manjiera interativa

[Version verifegà]

← Difarensa pì vècia

Contenuto cancellato Contenuto aggiunto

VixuałeWikitesto

In linea

Version in ultima de łe 16:19, 14 xug 2021

I eucarioti (Eukaryota, dal grego εὖ eu «bon» e κάρυον káryon «nùcleo»^[1]) i ze uno dei do domini de ła clasifegasion tasonòmega dei èsari viventi. I costituise el domìnio pì conpleso e i include sìncue regni: piante, fonghi, animałi, protisti e cromisti.

El critero par ła distinsion da l'altro domìnio, i procarioti, ła ze ła prezensa de un nùcleo sełułare ben definio, izolà dal resto de ła sèłuła tramite na menbrana e che ła contien ła major parte del materiałe zenètego raprezentà dal DNA (na parte menor ła ze contegnesta inte i mitocóndri). I eucarioti i ga par de pì un sistema endomenbranozo.

Altre difarense intrà eucarioti e procarioti[canbia | canbia el còdaxe]

I eucarioti i se destìngue dai procarioti anca par numeroze caratarìsteghe a liveło mołecolar. Par ezénpio:

Difarenti propietà de łe secuense zenòmeghe regoładore;
Zeni organizai in introni e ezoni co consevente procesamento (splicing) del trascrito primàrio;
Trascrision e tradusion de un trascrito i ze avegnimenti separai inte el spàsio e inte el tenpo;
I trascriti eucariòteghi no i ze cuazi mai Połisistròneghi, o sia i porta na soła ORF;
Parsentuałe de DNA no codifegante tanto pì ełevada;
DNA asociò a istoni;
Difarente parsentuałe de G-C inte el zenoma;
Prezensa de cołesteroło inte ła menbrana sełułare, a parte che inte i fonghi, inte le piante e in calcheduni protisti.

Soło inte i eucarioti se ga ła riprodusion sesuałe, che ła prezenta do modałità de divizion: ła mitozi e ła meiozi. La mitozi el ze el procedimento de divizion che el serve prinsipalmente a l'incresimento e al renovo dei tesui, mentre la meiozi ła ze spesìfega de łe sèłułe destinae a ła riprodusion, dite gameti. Par mezo de ła mitozi na sèłuła ła fa na còpia de eła istesa col isteso nùmaro de cromozomi, formando cusita du sèłułe diplòidi. Ła meiozi ła se fa invese in do secuense, andove na sèłuła diplòide, co na modałità caratarìstega, ła se sdópia in do sèłułe aplòidi (o sia co na soła còpia de cadaun cromozoma) e dopo, durante ła segonda secuensa, ste do sèłułe łe se divide formando a ła fin cuatro sèłułe aplòidi.

Sistemàtega dei eucarioti[canbia | canbia el còdaxe]

De resente (par ez. Sina et al., 2005^[3] Keeling et al., 2005), so ła baze de caràtari struturałi e mołecołari, ze sta proponesto de divìdar i organismi eucarioti in sie grandi grupi (ciamai supergrupi) acetai universalmente ma che łe so rełasion e la so monofilia no łe ze oncora totalmente declarie:

Amoebozoa
Opisthokonta che el ciapa drento i veci regni Animalia e Fungi
Rhizaria, un grupeto de protisti co similarità inte el DNA che łe rezalta ma co basa somejansa morfołòzega. Ghene fa parte, par ezénpio, i foraminìferi e i radiołari
Archaeplastida (che el ciapa drento el regno Plantae, le alghe rosse, le alghe verdi)
Chromalveolata (che el ciapa drento, intrà chełi altri, alghe unisełułari acuàteghe conponenti del fitoplancton, eteròtrofi parasiti de animałi, diatomee, alghe brune, oomiceti).
Excavata che el ciapa drento difarenti protisti flazełai, par ezénpio, le Euglena.

On altra proposta de clasifegasion^[4] ła sujerise che i organismi eucarioti i posa vegner sudividesti in do grandi cladi so ła baze de ła so derivasion da organismi ansestrałi co uno o do flazełi:

Unikonta (che el ciapa drento Amoebozoa e Opisthokonta de ła clasifegasion presedente)
Bikonta (che el ciapa drento tuti chełi altri cladi)

Notasion[canbia | canbia el còdaxe]

↑ I principi di biochimica di Lehninger, de David L. Nelson e Michael M. Cox, 5ª ediz. 2010 cap 1 pag.3
↑ M. Rivera & J. Lake 2004, The ring of life provides evidence for a genome fusion origin of eukaryotes Nature 431, 152-155
↑ Sina M. Adl et al., The New Higher Level Classification of Eukaryotes with Emphasis un the Taxonomy of Protists (PDF), in Journal of Eukaryotic Microbiology, vol. 52, nº 5, ottobre 2005, pp. 399-451.
↑ Burki F., Pawlowski J., Monophyly of Rhizaria and multigene phylogeny of unicellular bikonts, in Mol. Biol. Evol., vol. 23, nº 10, ottobre 2006, pp. 1922–1930, DOI:10.1093/molbev/msl055, PMID 16829542.

Altri projeti[canbia | canbia el còdaxe]

Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so Eukaryota
Wikispecies el detien informasion so Eukaryota

Linganbi foresti[canbia | canbia el còdaxe]

eucarioteTreccani.it – Enciclopedie on line, Istituto de ła Ençiclopedia Italiana.
(EN) eukaryoteEnçiclopedia Britannica, Encyclopædia Britannica, Inc.
(EN) EukaryotaFossilworks.org.

Controło de autorità	LCCN (EN) sh88003785 · GND (DE) 4070991-7 · BNF (FR) cb12120745x (data)

[1] I principi di biochimica di Lehninger, de David L. Nelson e Michael M. Cox, 5ª ediz. 2010 cap 1 pag.3

[2] M. Rivera & J. Lake 2004, The ring of life provides evidence for a genome fusion origin of eukaryotes Nature 431, 152-155

[3] Sina M. Adl et al., The New Higher Level Classification of Eukaryotes with Emphasis un the Taxonomy of Protists (PDF), in Journal of Eukaryotic Microbiology, vol. 52, nº 5, ottobre 2005, pp. 399-451.

[4] Burki F., Pawlowski J., Monophyly of Rhizaria and multigene phylogeny of unicellular bikonts, in Mol. Biol. Evol., vol. 23, nº 10, ottobre 2006, pp. 1922–1930, DOI:10.1093/molbev/msl055, PMID 16829542.

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ Riga 15: / Riga 15: @@
 I '''eucarioti''' ('''''Eukaryota''''', dal [[Łéngua grega antiga|grego]] εὖ ''eu'' «bon» e κάρυον ''káryon'' «nùcleo»<ref>''I principi di biochimica di Lehninger'', de David L. Nelson e Michael M. Cox, 5ª ediz. 2010 cap 1 pag.3</ref>) i ze uno dei do [[Domìnio (tasonomia)|domini]] de ła [[clasifegasion sientìfega|clasifegasion]] [[Tasonomia|tasonòmega]] dei [[Organismo vivente|èsari viventi]]. I costituise el domìnio pì conpleso e i include sìncue [[Regno (tasonomia)|regni]]: [[Plantae|piante]], [[Fungi|fonghi]], [[Animalia|animałi]], [[Protista|protisti]] e [[Chromista|cromisti]].
-El critero par ła distinsion da l'altro domìnio, i [[Prokaryota|procarioti]], ła ze ła prezensa de on [[nùcleo sełułare]] ben definio, izolà dal resto de ła [[sèłuła]] tramite na [[menbrana nucleare|menbrana]] e che ła contien ła major parte del materiałe zenètego raprezentà dal [[DNA]] (na parte menor ła ze contegnesta inte i [[mitocóndrio|mitocóndri]]). I eucarioti i ga par de pì on [[sistema endomenbranozo]].
+El critero par ła distinsion da l'altro domìnio, i [[Prokaryota|procarioti]], ła ze ła prezensa de un [[nùcleo sełułare]] ben definio, izolà dal resto de ła [[sèłuła]] tramite na [[menbrana nucleare|menbrana]] e che ła contien ła major parte del materiałe zenètego raprezentà dal [[DNA]] (na parte menor ła ze contegnesta inte i [[mitocóndrio|mitocóndri]]). I eucarioti i ga par de pì un [[sistema endomenbranozo]].
 == Altre difarense intrà eucarioti e procarioti ==
@@ Riga 21: / Riga 21: @@
 * Difarenti propietà de łe secuense [[Zenoma|zenòmeghe]] regoładore;
 * [[Zene|Zeni]] organizai in [[introni]] e [[ezoni]] co consevente procesamento (''[[splicing]]'') del trascrito primàrio;
-* [[Trascrision (biołozia)|Trascrision]] e [[tradusion]] de on trascrito i ze avegnimenti separai inte el spàsio e inte el tenpo;
+* [[Trascrision (biołozia)|Trascrision]] e [[tradusion]] de un trascrito i ze avegnimenti separai inte el spàsio e inte el tenpo;
 * I trascriti eucariòteghi no i ze cuazi mai [[Połisistrònego|Połisistròneghi]], o sia i porta na soła [[Open Reading Frame|ORF]];
 * Parsentuałe de DNA no codifegante tanto pì ełevada;
@@ Riga 29: / Riga 29: @@
 Soło inte i eucarioti se ga ła [[riprodusion sesuałe]], che ła prezenta do modałità de divizion: ła [[mitozi]] e ła [[meiozi]]. La mitozi el ze el procedimento de divizion che el serve prinsipalmente a l'incresimento e al renovo dei tesui, mentre la meiozi ła ze spesìfega de łe sèłułe destinae a ła riprodusion, dite [[Gamete|gameti]]. Par mezo de ła mitozi na sèłuła ła fa na còpia de eła istesa col isteso nùmaro de cromozomi, formando cusita du sèłułe [[Diplòidia|diplòidi]]. Ła meiozi ła se fa invese in do secuense, andove na sèłuła diplòide, co na modałità caratarìstega, ła se sdópia in do sèłułe [[Aplòidia|aplòidi]] (o sia co na soła còpia de cadaun cromozoma) e dopo, durante ła segonda secuensa, ste do sèłułe łe se divide formando a ła fin cuatro sèłułe aplòidi.
-[[File:Tree of Living Organisms 2.png|thumb|La teoria pì creditada so l'orìzene eucariota ła ipotiza ła fuzion biołòzega intrà almanco due organismi procarioti: on [[archaea]] e on [[batterio]].<ref>M. Rivera & J. Lake 2004, [https://www.nature.com/nature/journal/v431/n7005/abs/nature02848.html The ring of life provides evidence for a genome fusion origin of eukaryotes] Nature 431, 152-155</ref>]]
+[[File:Tree of Living Organisms 2.png|thumb|La teoria pì creditada so l'orìzene eucariota ła ipotiza ła fuzion biołòzega intrà almanco due organismi procarioti: un [[archaea]] e un [[batterio]].<ref>M. Rivera & J. Lake 2004, [https://www.nature.com/nature/journal/v431/n7005/abs/nature02848.html The ring of life provides evidence for a genome fusion origin of eukaryotes] Nature 431, 152-155</ref>]]
 ==Sistemàtega dei eucarioti==
-De resente (par ez. Sina ''et al''.,'' ''2005<ref>{{cita pubblicazione |cognome=Adl |nome= Sina M. |etal=s |anno=2005 |mese=ottobre |titolo=The New Higher Level Classification of Eukaryotes with Emphasis on the Taxonomy of Protists|rivista=Journal of Eukaryotic Microbiology |volume=52 |numero=5 |pp=399-451 |url=http://www.fpl.fs.fed.us/documnts/pdf2005/fpl_2005_adl001.pdf}}</ref> Keeling ''et al., ''2005), so ła baze de caràtari struturałi e mołecołari, ze sta proponesto de divìdar i organismi eucarioti in sie grandi grupi (ciamai supergrupi) acetai universalmente ma che łe so rełasion e la so monofilia no łe ze oncora totalmente declarie:
+De resente (par ez. Sina ''et al''.,'' ''2005<ref>{{cita pubblicazione |cognome=Adl |nome= Sina M. |etal=s |anno=2005 |mese=ottobre |titolo=The New Higher Level Classification of Eukaryotes with Emphasis un the Taxonomy of Protists|rivista=Journal of Eukaryotic Microbiology |volume=52 |numero=5 |pp=399-451 |url=http://www.fpl.fs.fed.us/documnts/pdf2005/fpl_2005_adl001.pdf}}</ref> Keeling ''et al., ''2005), so ła baze de caràtari struturałi e mołecołari, ze sta proponesto de divìdar i organismi eucarioti in sie grandi grupi (ciamai supergrupi) acetai universalmente ma che łe so rełasion e la so monofilia no łe ze oncora totalmente declarie:
 * [[Amoebozoa]]
 * [[Opisthokonta]] che el ciapa drento i veci regni [[Animalia]] e [[Fungi]]
-* [[Rhizaria]], on grupeto de protisti co similarità inte el [[DNA]] che łe rezalta ma co basa somejansa morfołòzega. Ghene fa parte, par ezénpio, i [[foraminìferi]] e i [[radiołari]]
+* [[Rhizaria]], un grupeto de protisti co similarità inte el [[DNA]] che łe rezalta ma co basa somejansa morfołòzega. Ghene fa parte, par ezénpio, i [[foraminìferi]] e i [[radiołari]]
 * [[Archaeplastida]] (che el ciapa drento el regno [[Plantae]], le alghe rosse, le alghe verdi)
 * [[Chromalveolata]] (che el ciapa drento, intrà chełi altri, alghe unisełułari acuàteghe conponenti del fitoplancton, [[eteròtrofi]] parasiti de animałi, [[diatomee]], [[alghe brune]], [[Oomycota|oomiceti)]].