Difarense intrà łe version de "Mar Tiren"

Da Wikipedia, l'ençiclopedia libara.
[Version verifegà][Version verifegà]
Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
Sostituio Ł co Ƚ
→‎Giografia umana: coreti serti coƚegamenti interni
Riga 74: Riga 74:
== Giografia umana ==
== Giografia umana ==
[[File:Mapa de la mar Tirrena ca.png|miniatura|sinistra|mapa poƚitega]]
[[File:Mapa de la mar Tirrena ca.png|miniatura|sinistra|mapa poƚitega]]
El bagna ƚe coste de l'[[Itaƚia]] (rejon de [[Toscana]], [[Lasio]], [[Canpania]], [[Baxiƚicata]], [[Caƚabria]], [[Siciƚia]], [[Sardegna|Sardeña]]<ref>Secondo ƚe definixion de ƚa OHI anca ƚa [[Ƚiguria]]</ref>) e de ƚa [[Fransa]] (Rejon de [[Corsica]]).
El bagna ƚe coste de l'[[Itaƚia]] (rejon de [[Toscana]], [[Ƚasio]], [[Canpania]], [[Baxiƚicata]], [[Caƚabria]], [[Siciƚia]], [[Sardegna|Sardeña]]<ref>Secondo ƚe definixion de ƚa OHI anca ƚa [[Ƚiguria]]</ref>) e de ƚa [[Fransa]] (Rejon de [[Corsica]]).


Ƚe sità pi' grandi ƚe xe [[Napuƚi]], [[Paƚermo]], [[Cagliari|Caƚiari]], [[Saƚerno]].
Ƚe sità pi' grandi ƚe xe [[Nàpułi|Nàpuƚi]], [[Pałermo|Paƚermo]], [[Całiari|Caƚiari]], [[Saƚerno]].


Tra ƚi porti pasejeri se pode ricordar [[Bastia]], [[Pionbin]], [[Olbia]] e [[Civitavecchia|Sivitavecia]], [[Milazzo|Miƚaso]], [[Trapani]]. Tra i porti turisteghi [[Porto Santo Stefano]] e [[Pozzuoli|Posuoƚi]].
Tra ƚi porti pasejeri se pode ricordar [[Bastia]], [[Pionbin]], [[Olbia]] e [[Civitavecchia|Sivitavecia]], [[Milazzo|Miƚaso]], [[Trapani]]. Tra i porti turisteghi [[Porto Santo Stefano]] e [[Pozzuoli|Posuoƚi]].
Tra ƚi ƚoghi turisteghi se ricorda [[Castiglione della Pescaia|Castijon de ƚa Pescaja]], [[Anzio|Ansio]], [[Formia]], [[Ischia|Is'cia]].
Tra ƚi ƚoghi turisteghi se ricorda [[Castiglione della Pescaia|Castijon de ƚa Pescaja]], [[Anzio|Ansio]], [[Formia]], [[Ischia|Is'cia]].


No el xe un mar particoƚarmente pescoxo, ƚe aree pi' pescoxe ƚe xe ƚe coste orientaƚi indove se cata [[Sgombri|sconbri]] e [[Acciuga|aciughe]], e cheƚa meridional indove se cata [[Pese spada|pesi spada]] e [[Sardina|sardeƚe]].
No el xe un mar particoƚarmente pescoxo, ƚe aree pi' pescoxe ƚe xe ƚe coste orientaƚi indove se cata [[Sgombri|sconbri]] e [[Acciuga|aciughe]], e cheƚa meridional indove se cata [[Pese spada|pesi spada]] e [[Sardina|sardeƚe]].


== Note ==
== Note ==

Version de le 13:43, 19 set 2015


Infobox de Zeografia fìzegaMar Tiren

Cànbia el vałor in Wikidata
SorteMar Cànbia el vałor in Wikidata
Parte de mar Mediteràneo Cànbia el vałor in Wikidata
Liogo
Nasion rivarescaFransa e Itàlia Cànbia el vałor in Wikidata
Rejon aministrativa Itàlia Cànbia el vałor in Wikidata
Cànbia el vałor in Wikidata

Map

 
Conca idrogràfegaTyrrhenian Sea basin (en) Traduzi Cànbia el vałor in Wikidata
Dati e sifre
Prodonditàmàsimo: 3 785 m
mèdia: 2 000 m Cànbia el vałor in Wikidata
Àrea275 000 km² Cànbia el vałor in Wikidata





















































El Mar Tiren (in itaƚian Mar Tirreno, in fransexe Mer Tyrrhénienne) el xe 'na porxion del Mar Mediteraneo.

El se cata intra ƚe coste de ƚa Corsica e de ƚa Sardeña a ovest, cheƚe de ƚa penixoƚa itaƚiana a nordest e cheƚe de ƚa Siciƚia a sud. El se coƚega a nord col Mar Ƚigure, tramite el Canal de Corsica e el Canal de Pionbin, a sudest col Mar Jonio grasie al Streto de Mesina, a sud comunica col Mar Mediteraneo diretamente, a ovest tramite ƚe Boche de Bonifacio. [1]

Ƚe so caƚanche pi' grande indando in senso orario e partendo da ovest ƚe xe: el Golfo de Caƚiari, el Golfo de Orosei, el Golfo de Foƚonica, el Golfo de Taƚamon, el Golfo de Gaeta, el Golfo de Napuƚi, el Golfo de Saƚerno, el Golfo de Poƚicastro, el Golfo de Sant'Eufémia, el Golfo de Zoja, el Golfo de Pati, el Golfo de Termini Imerexe, el Golfo de Casteƚamar.

Giografia Fixica

In roso ƚimiti setentionaƚi del mar secondo la OHI, in blé secondo la Marina Itaƚiana

No converse un area molto granda, e el ga na media fondità (sirca 2000 m).

El Mar Tiren ga un fondal particoƚarmente asidentà, a causa deƚa so orixene dovua a cause conplese.

El sentro del mar xe ocupà dal Basin Tirenico, conposto in parte da piane abisaƚi ƚisie, al nord se cata el Basin del Giƚio, desisamente pi' picenin.

Ƚe se ciama a indando in senso orario partendo dal nord Teraso Circeo, Teraso Pontin-Saƚernitan, Basin de Saƚerno, Teraso de Poƚicastro, Basin de Paoƚa, Basin de Joia, Teraso de ƚe Ƚipari, Basin de Cefaƚù, Basin de Alicudi e Teraso de Orosei. Ste scarpae ƚe xe solcae da un mucio de incixion, senpre int'el isteso ordene: Vaƚe de Sivitavecia, Vaƚe de Saƚerno, Canion de Stronboƚi, Canion San Vito col Canion de Casteƚamar, Canion de San Ƚorenso, Canion de Arbatas, Canion de Gonone, Canion de Posada, Canion de Caprera.

Ƚa parte meridional del mar ƚa xe ocupada da ƚa porxion somersa de 'na caena de monti, che forma la Catena dei Elimi, e ƚa Vaƚe deƚe Egadi che prosegue inteƚa Fosa de Ustica. Anca ƚa parte osidental ƚa xe ocupada da 'na porxion de crosta sojeta a scurtamento, co formaxion de dorsaƚi verso el Basin Tirenico e solchi verso ƚe ixole; partendo da sud ƚi xe ƚa Dorsal Carbonara co ƚa Fosa de Caƚiari, i Monti de Cuira col Teraso deƚa Sardeña[2], i Monti deƚe Baronie co ƚa Fosa de Comin, e a l'estremo nord ƚa Fosa Sardo-Corsa, i Monti Etruschi, ƚa Fosa de Montecristo[3], ƚa Dorsal de l'Elba[4]e ƚa Fosa Toscana[5].

Intel mar ghe xe un mucio de riƚievi de orixene vulcanica, serti i xe ixoƚai, (Monte Cialdi, Monte Verceƚi, Monte Casinis, Monte Sechi, Monte Carnaja, Monte Magnaghi, Monte Vavilov, Monte Flavio Joia, Monte Issel, Monte Poseidon, Monte Marsili, Monte Plinio); altri ƚi forma ƚa Catena deƚe Eolie e ƚa Dorsal deƚe Lipari.

Visto che ƚa piataforma continental ƚa xe presente soƚo intel setor nordosidental e comuncue ƚa xe poco estexa, ƚe scarpae continentaƚi ƚe parte de soƚito dexà daƚa costa. Anca se manca de dorsal medio-oseanica el Mar Tiren ga al sentro de ƚa crosta che ga subio un parxial proseso de oseanisaxion, co nel Pliocene ƚa se ga stirà par efeto de ƚa rotaxion antioraria de ƚa microplaca apuƚa. El vulcanismo asocià a sta distension el xe sta particoƚarmente ativo int'el Pliocene a setentrion, deso el xe ativo inteƚa so parte meridional. Tute l'area ƚa xe sogeta a sismisità eƚevata, ƚe coste nordosidentaƚi e meridionaƚi ƚe xe a riscio de zunami.

El xe misià in superfisie da na circoƚaxion co verso antiorario inteƚa so parte osidental, e da una co verso orario inteƚa so parte oriental, intranbe ƚe rimonta verso nord al sentro del mar; ƚe ga intensità de 0,4÷0,7 nodi; int'el Golfo de Taranto ghe xe 'na circoƚaxion secondaria senpre co verso orario. L'anpiesa de ƚa marea ƚa xe bastansa nmodesta (30÷50 cm).

Ƚa so tenperadura in superfisie ƚa va da 13 °C a nordovest a 14,5 °C al sentro. Ƚa so saƚinità in superfisie ƚa va da 38,5 a nordovest a 38,2 a sudest, in fondità el masimo xe de 38,8 a sirca 600 m inteƚa porxion de sudest. Ƚa so osigenaxion ƚa xe de 5,5-6,0 ml/l in superfisie, el minimo co 4,0 ml/l xe a sirca 400 m de fondità inteƚa so porxion sudoriental.

Ƚi fiumi pi' inportanti che ƚi se jeta inteƚe so acue ƚi xe el Tevere, l'Onbron el Ƚiri-Gariƚian e el Volturno[6].

Ƚe ixoƚe pi inportanti ƚe xe cheƚe de l'Arsipeƚago de ƚe Eoƚie, de l'Arsipeƚago de ƚa Madaƚena, de l'Arsipeƚago de ƚa Egadi, de l'Arsipeƚago Canpan e de l'Arsipeƚago Pontin; anca gran parte de l'Arsipeƚago Toscan el xe conpreso al so interno[7].

Giografia umana

mapa poƚitega

El bagna ƚe coste de l'Itaƚia (rejon de Toscana, Ƚasio, Canpania, Baxiƚicata, Caƚabria, Siciƚia, Sardeña[8]) e de ƚa Fransa (Rejon de Corsica).

Ƚe sità pi' grandi ƚe xe Nàpuƚi, Paƚermo, Caƚiari, Saƚerno.

Tra ƚi porti pasejeri se pode ricordar Bastia, Pionbin, Olbia e Sivitavecia, Miƚaso, Trapani. Tra i porti turisteghi Porto Santo Stefano e Posuoƚi. Tra ƚi ƚoghi turisteghi se ricorda Castijon de ƚa Pescaja, Ansio, Formia, Is'cia.

No el xe un mar particoƚarmente pescoxo, ƚe aree pi' pescoxe ƚe xe ƚe coste orientaƚi indove se cata sconbri e aciughe, e cheƚa meridional indove se cata pesi spada e sardeƚe.

Note

  1. Secondo ƚa definixion de ƚa OHI el confin col Mar Ƚigure saria na ƚinea da Capo Corso a l'ixoƚa de Tino donca ƚa comunicaxion col Ligure saria direta e miga tramite canaƚi o streti. Sto limite el xe drio eser ridefinio; qua se fa riferiemento a ƚa definixion de ƚa Marina Itaƚiana.
  2. dito anca Basin deƚa Sardeña
  3. dita anca Basin de Montecristo
  4. dita anca Dorsal de Montecristo
  5. dita anca Basin deƚa Corsica
  6. Secondo ƚa definixion de OHI se conta anca l'Arno
  7. Co l'ecexion de Gorgona e Capraia
  8. Secondo ƚe definixion de ƚa OHI anca ƚa Ƚiguria

Altri projeti


Coƚegamenti esterni

Traesto fora da Wikipèdia - L'ençiclopedia łìbara e cołaboradiva in łéngua Vèneta "https://vec.wikipedia.org/w/index.php?title=Mar_Tiren&oldid=568143"