Tabeła periòdega

Ła tabeła periòdica dei ełeminti ła xe el schema che se dopara par clasificare i ełeminti chìmici in baxe al só nùmaro atòmico.

L'è stà inventà 'ntel 1869 dal chìmico ruso Dimitrij Mendeleev e a l'inisio ła gavéa un saco de spasi vudi previsti par métarghe i ełeminti che sarìa stà catà fora pi tardi.

Ła tabeła periòdica ła se divìde in grupi e perìodi:

• Ogni grupo (cołone verticałi de ła tabeła) el ga dentro i ełeminti che i ga ła stesa configurasion ełetrònica esterna (ła manièra che i ełetruni i ga de sistemarse intorno al nùcleo). Dentro ogni grupo ghe xe ełeminti che i ga caraterìstiche che łe se someja.
• Ogni perìodo (righe orizontałi de ła tabeła) el taca co un ełemento che el ga inte ła configurasion ełetrònica esterna del só atomo un ełetron de tipo s, e 'ndaxendo vanti verso i ełeminti che i vien dopo dentro el perìodo, el nùmaro atòmico el crèse de uno par ogni pasajo.

Tabeła periòdica dei ełeminti

>

1 I A

2 II A

3 III B

4 IV B

5 V B

6 VI B

7 VII B

8 VIII B

9 VIII B

10 VIII B

11 I B

12 II B

13 III A

14 IV A

15 V A

16 VI A

17 VII A

18 VIII A

V

1

1 H

2 He

2

3 Li

4 Be

5 B

6 C

7 N

8 O

9 F

10 Ne

3

11 Na

12 Mg

13 Al

14 Si

15 P

16 S

17 Cl

18 Ar

4

19 K

20 Ca

21 Sc

22 Ti

23 V

24 Cr

25 Mn

26 Fe

27 Co

28 Ni

29 Cu

30 Zn

31 Ga

32 Ge

33 As

34 Se

35 Br

36 Kr

5

37 Rb

38 Sr

39 Y

40 Zr

41 Nb

42 Mo

43 Tc

44 Ru

45 Rh

46 Pd

47 Ag

48 Cd

49 In

50 Sn

51 Sb

52 Te

53 I

54 Xe

6

55 Cs

56 Ba

*

72 Hf

73 Ta

74 W

75 Re

76 Os

77 Ir

78 Pt

79 Au

80 Hg

81 Tl

82 Pb

83 Bi

84 Po

85 At

86 Rn

7

87 Fr

88 Ra

**

104 Rf

105 Db

106 Sg

107 Bh

108 Hs

109 Mt

110 Ds

111 Rg

112 Cn

113 Nh

114 Fl

115 Mc

116 Lv

117 Ts

118 Og

* Lantànidi

57 La

58 Ce

59 Pr

60 Nd

61 Pm

62 Sm

63 Eu

64 Gd

65 Tb

66 Dy

67 Ho

68 Er

69 Tm

70 Yb

71 Lu

** Atìnidi

89 Ac

90 Th

91 Pa

92 U

93 Np

94 Pu

95 Am

96 Cm

97 Bk

98 Cf

99 Es

100 Fm

101 Md

102 No

103 Lr

Metałi alcałini	Metałi alcałino-teroxi	Lantànidi	Atìnidi	Metałi de transision
Metałi del bloco p	Semimetałi	No-metałi	Ałògeni	Gas nòbiłi

Inte łe condision normałi de presion (1 bar) e de tenperatura (298 K = 25°C):

• I ełeminti che i ga el nùmaro atòmico scrito in roso i xe gas;
• I ełeminti che i ga el nùmaro atòmico scrito in blu i xe lìquidi (i xe soło do: el bromo e el mercùrio);
• I ełeminti che i ga el nùmaro atòmico scrito in nèro i xe sòłidi.

Inte ła natura:

I ełeminti che inte ła figura i ga un bordo continuo nero i se poe catare in natura so ła Tèra, in forma de uno o de pì ixòtopi stàbiłi.

I ełeminti che inte ła figura i ga un bordo fato co strichete grixe i se forma in natura co' altri ełeminti i se disìntegra, ma no i ga mìa ixòtopi pì veci de ła Tèra.

I ełeminti che inte ła figura i ga un bordo fato co puntini blu i xe artificiałi (ełeminti sintètici).

L'ełemento sensa bordo (117, ununsèptio) no el xe gnancora stà catà fora.