Difarense intrà łe version de "Juglans regia"
| [Version verifegà] | [Version verifegà] |
p Go canbià el file Image:Koeh-081.jpg co Image:Juglans_regia_-_Köhler–s_Medizinal-Pflanzen-081.jpg, sicome el xe stà canbià su Commons da Billinghurst parché: [[commons:Commons:File renaming|File renamed... |
p Robot: Coresion rindirisamenti |
||
| Riga 28: | Riga 28: | ||
Ła '''nogara''' o '''nogher''' o '''noxara''' (nome sientifico ''Juglans regia'') ła xe na pianta deła fameja dełe Juglandaceae, originaria de l'[[Axia|Asia]] centrałe e ocidentałe, dei [[Penìxoła balcànega|Balcani]] e del [[Mar Mediteraneo|Mediteraneo]] orientałe (in [[łéngua todésca|todesco]] ''Walnuss'', in [[łéngua inglexe|inglexe]] ''walnut'', in [[łengua itałiana|tałjan]] ''noce''). A dita de [[Plinio el Vecio]] inte ła só opera ''[[Naturalis historia]]'', ła xe sta portà in [[Eoropa]] dai [[Gresia|Greci]] fra el setimo e el quinto secoło vanti Cristo. |
Ła '''nogara''' o '''nogher''' o '''noxara''' (nome sientifico ''Juglans regia'') ła xe na pianta deła fameja dełe Juglandaceae, originaria de l'[[Axia|Asia]] centrałe e ocidentałe, dei [[Penìxoła balcànega|Balcani]] e del [[Mar Mediteraneo|Mediteraneo]] orientałe (in [[łéngua todésca|todesco]] ''Walnuss'', in [[łéngua inglexe|inglexe]] ''walnut'', in [[łengua itałiana|tałjan]] ''noce''). A dita de [[Plinio el Vecio]] inte ła só opera ''[[Naturalis historia]]'', ła xe sta portà in [[Eoropa]] dai [[Gresia|Greci]] fra el setimo e el quinto secoło vanti Cristo. |
||
[[File:Walnuss3.png|thumb|left|Na noxe]] |
[[File:Walnuss3.png|thumb|left|Na noxe]] |
||
Ła riva a esar alta anca 30 metri, ła pol viver fin a 160 ani e ła crese fin ai 1200 metri de quota. Ła [[scorsa]] ła xe lisia e grixa da xovane, nero-grixa co crepe fonde da vecia; łe [[ |
Ła riva a esar alta anca 30 metri, ła pol viver fin a 160 ani e ła crese fin ai 1200 metri de quota. Ła [[scorsa]] ła xe lisia e grixa da xovane, nero-grixa co crepe fonde da vecia; łe [[fogia|foje]], longhe 30 cm, łe ga un [[pecol]] da dove ke se staca 5 o 7 fojete ełitiche, longhe ciaskeduna dai sie ai dodexe çentimetri. I [[fior]]eti załi i vien fora fra apriłe e giugno, ingrumà in bigołeti quełi maschiłi, ugnołi quełi feminiłi. I [[Fruto|fruti]] (łe ''[[noxe]]'') i ga na scorsa tènara verde fora e una dura drento; i se tira xó fra setenbre e otobre. |
||
==Legno== |
==Legno== |
||
Version de le 14:19, 10 xug 2012
  | |
| Dati | |
|---|---|
| Fonte de | noza, English walnut wood (en)  , Noce foglia (it) e olio di noci (it) |
| Stato de conservasion | |
| Eror Lua: callParserFunction: function " [[Categoria" was not found. | |
| Tasonomia | |
| Superregno | Eukaryota |
| Rènjo | Plantae |
| Órdene | Fagales |
| Fameja | Juglandaceae |
| Zènare | Juglans |
| Spece | Juglans regia L., 1753 |
| Distribusion | |
 | |
Ła nogara o nogher o noxara (nome sientifico Juglans regia) ła xe na pianta deła fameja dełe Juglandaceae, originaria de l'Asia centrałe e ocidentałe, dei Balcani e del Mediteraneo orientałe (in todesco Walnuss, in inglexe walnut, in tałjan noce). A dita de Plinio el Vecio inte ła só opera Naturalis historia, ła xe sta portà in Eoropa dai Greci fra el setimo e el quinto secoło vanti Cristo.
Ła riva a esar alta anca 30 metri, ła pol viver fin a 160 ani e ła crese fin ai 1200 metri de quota. Ła scorsa ła xe lisia e grixa da xovane, nero-grixa co crepe fonde da vecia; łe foje, longhe 30 cm, łe ga un pecol da dove ke se staca 5 o 7 fojete ełitiche, longhe ciaskeduna dai sie ai dodexe çentimetri. I fioreti załi i vien fora fra apriłe e giugno, ingrumà in bigołeti quełi maschiłi, ugnołi quełi feminiłi. I fruti (łe noxe) i ga na scorsa tènara verde fora e una dura drento; i se tira xó fra setenbre e otobre.
Legno
Ła nogara, a parte ke par i fruti, ła ga inportansa anca pal legno, pregiato par far mobiłi e pavimenti (Parquet).
Fruto
La noghera la fa an fruto sferico de 'l diametro de circa 5cm. La scorža e la polpa insieme le ciapa al nome de malut e le costituiss an strato de circa 1cm. Al malut al è vert durante al acressiment, ma a la maduražion de la semenža al gnen negroe marž, e al se sbrega e al se destaca. Al è pien de sostanže coloranti che le macia le man e i vestì. La semenža la se ciama noss e la è costituida da na protežion legnosa spessa qualche melimetro, e da 'l ghito. Al ghito al è rugoss e al è dividest in 2 cotiledoni, ogni un ramificà a so olta ten do part. Al è quatà da na pelesina fina ma da 'l gusto ligadiž e picante. La noghera la gnen coltivada apunto par le noss, de le quale al ghito al gnen doperà par magnar, par far dolci e anca par far ojo. Al ghito, se al è sech, se 'l magna insieme de la so pelesina (che no se ghe donde de destacarla) e al à an gusto vagamente dolž e picante. Se inveže se magna la noss pena cheta do da la noghera, cognen destacarghe la pelesina da 'l ghito, senò la inžende massa.