Pasajo a nord-òvest

Da Wikipedia, l'ençiclopedia libara.
Rote połari traerso l'arsipèłago àrtego canadeze

El pasajo a nord-ovest o Paso de nord-òvest el ze na rota navałe che ła liga i osèani Atlàntego e Pasìfego, pasando traerso l'arsipèłago àrtego canadeze inte l'interno del Mar Glaciałe Àrtego.

Dèsputa teritoriałe[canbia | canbia el còdaxe]

Su sta rota, conosesta fin da łe prime esplorasion de l'Àrtide ma ojeto del bloco dei jasi, ła ze in corsa na dèsputa teritòriałe intrà Cànada e Stati Unii. Sti ultemi i vede el pasajo a nord-ovest cofà àcue internasionałi, mentre che el Cànada łe pensa èsar àcue teritoriałi canadezi[1]. La dèsputa ła ciapa inportansa se se consìdara che łe rote da l'Eoropa a l'Estremo Oriente łe resparmiaria 4.000 km doparando el pasajo, in contronto de łe atuałi rote che łe pasa par el Canal de Pànama.

Istòrego[canbia | canbia el còdaxe]

Le prime esplorasion[canbia | canbia el còdaxe]

Par savèrghene de pì, vardarse ła voxe Esplorasion de l'Artide#Pasajo a nord-ovest.

intrà ła fin del XV e el XX secoło, i eoropei i ghea sercà de stabiłir na rota comerciałe marina che ła pasase a nord e a òvest del continente american. I inglezi i ła ghea ciamada ła rota pasajo a nord-ovest, e i spagnołi invese i ła ghea batezà cofà streto de Anián. El vołer catar sta rota el ze sta na motivasion de granda parte de łe esplorasion eoropee par esplorar łe coste del Nord Amèrica.

Streto de Anián[canbia | canbia el còdaxe]

La mapa del streto de Anián

Inte el 1539 Hernán Cortés ga incaregà Francisco de Ulloa de navegare drio l'odierna Basa California sercando el Streto de Anián. El so viajo el ga demostrà ła nadura peninsułar de ła Basa California, dal momento che Ulloa el ze sta bon de esplorar e seguir tuta ła costa del Golfo de California fin a Cabo San Lucas.

Atlàntego setentrionałe[canbia | canbia el còdaxe]

Zà inte el 1523 el sovran franseze Francesco I el ghea invià Joani da Verazan a esplorar łe coste del Nordamèrica, da ła Florida a Terranova sercando un pasajo par rivar Àzia. Inte el 1534, finmente che el zera drio sercar sto pasajo Jacques Cartier el ze sta bon de esplorare granda parte de ła costa de Terranova e de ingresar inte el fiume San Lorenso.

L'8 de agosto 1585, l'esplorador inglezo John Davis el ze entrà inte el Streto de Cumberland arente de ła costa de l'ìzoła de Bafin. Inte el 1609, Henry Hudson el ghea navegà drio el fiume che uncó el porta el so nome sercando el pasajo. De sevente, Huddson el ga esplorà l'àrtego canadeze e el ga descuerto ła baja che eło ła ga ciapà el nome.

El 30 de lujo 1789 el ze partio da Càdeze ła spedision Małaspina el cuało cònpito el zera cueło de esplorar łe rejon pì distanti e gnoncora cartografae de l'America e Pasìfego, fazendo un programa de determinasion magnèteghe, còlzar-sù informasion pułìteghe e econòmeghe e individuar el prezumesto pasajo a nord-òvest. Capo Horn costejando Nord Àfrica e Sud-amèrica, ndando sù par Pànama finmente a l'Alaska. Da cuà ghe ga tocà sbandonar ła reserca tornando a Acapulco.[2]

Inte el 1845, ła zera partia ła trista e tanto conosesta spedision perdesta de Franklin. Na belché ecuipajada spedision de do nave, ła HMS Erebus e ła HMS Terror co drento 129 ómani, guidada da Sir John Franklin, ła ga tentà de forsar el pasajo traerso i jasi àrteghi da ła Baja de Bafin al Mar de Beaufort. Co ła spedision no l'è sta bona de tornar, difarente spedision de socorso e scuadre de reserca łe ghea esplorà l'artego canadeze intrà i do corpi d'àcua verzesta, produzendo a ła fin ła carta nàutega de un pusìbiłe pasajo. De ła spedision łe ze stae catae poche prove del pasajo.

Inte el setenbre del 2014 el ze sta catà el rełito de ła Erebus, col juto de imàzeni sonar (sound navigation and ranging) da na spedision canadeze, arente a l'Ìzoła de Re Gułielmo inte el teritòrio del Nunavut. Inte el setenbre 2016, precizamente 2 ani e 1 dì dopo, ła vien ricatada in bone condision anca ła seconda nave, ła Terror.

I primi sucesi[canbia | canbia el còdaxe]

El pasajo a nord-ovest el zera vegnesto de fato concuistà inte el 1906, co el esploradore norvezeze Roald Amundsen, el zera partio in tenpo par scanpar ai creditori che i sercava de fermar ła spedision, el ga finio un viajo de tre ani sora de na barca da pesca de 47 tonłae de stasa. Sol fin de sto viajo, el ze entrà inte ła sità de Circle, in Alaska, e el ghea invià un tełegrama che l'anunsava el so suceso. La so rota tuta-via no ła zera pràtega dal ponto de vedesta comersałe; par-de-pì in chel tenpo łe so àcue łe zera poco fonde.

El primo pasajo inte na soła stajon ła zera vegnesta fata solché inte el 1944, co ła St. Roch, un schooner de ła Reałe Połisia a cavało canadeze, ła ze stada bona inte l'afare.

El renscaldamento globałe[canbia | canbia el còdaxe]

Banchiza àrtega inte el 2007 confrontada co i ani prima

Inte l'istà del 2000, difarente nave łe se ghea profità de ła sotiła coertura de jaso d'istà inte el Mar Glaciałe Artego par far i traersamenti

Inte i primi dì del setenbre 2007, l'àrea cuerta dai jasi àrteghi ła zera rivada ai livełi mìnemi da cuando, trenta ani prima, i zera inisiai i rinłevamenti col satełite.

Inte el momento atuałe se ga verzesto do rote navegàbiłi: una a nord del Cànada, totalmente fatìbiłe, e na seconda, da racuanti chiamada par anałozia pasajo a nord-est, che el pasa par nord de ła Sibèria e fatìbiłe al 90%.

Inte el 2008, par ła prima volta inte ła stòria moderna, el se ga verzesto in maniera naturałe tuto el pasajo a nord-òvest, el cuało el zera parso sensa jaso, e in magnera contestuałe anca el pasajo a nord-est, a setentrion de ła Rùsia.[3]

Inte l'autuno del 2013 ła Nordic Orion (225 metri de longhesa) ła ze ła prima granda nave a córar inte el pasajo par nord de Alaska e Cànada par fini comerciałi.[4]

Se pensa che el renscaldamento globałe el podaria mantegnere verzesto el pasajo par perìodi de tenpo pì grandi, fazendo-sì che el sìpia pì traente cofà prinsipałe rota de navegasion comerciałe e turìstega. Par de pì el insotiłarse dei jasi el portaria a ła corsa par el desfrutamento dei jasimenti de idrocarburi, co sèrie problemàteghe in cazo de insidenti de spandimenti par via de l'inpusibiłità de bonìfega soto i jasi, che i incuinaria in magnera irimediàbiłe tuto habitat àrtego.

Notasion[canbia | canbia el còdaxe]

  1. (EN) The Guardian: Canada uses Franklin expedition wreck to boost North-West Passage claimtheguardian.com, 13 de setenbre 2014. entrada il 18 de zenaro 2016.
  2. Comun de Cremona guida didatega del museo de stòria naturałe
  3. (IT) Al Polo Nord si torna a navigare
  4. (IT) [1] Rotta artica a Nord-Ovest percorsa da prima grande nave commerciale

Altri projeti[canbia | canbia el còdaxe]


Linganbi foresti[canbia | canbia el còdaxe]


Controło de autoritàVIAF (EN252383704 · LCCN (ENsh85092611 · NDL (ENJA00563385 · WorldCat Identities (EN252383704
Traesto fora da Wikipèdia - L'ençiclopedia łìbara e cołaboradiva in łéngua Vèneta "https://vec.wikipedia.org/w/index.php?title=Pasajo_a_nord-òvest&oldid=1106270"