Zeomorfołozia

La zeomorfołozia (dal grego γη (ge), in itałian "Tera" e μορφή (morfé), "Forma" e λογος (logos), "Descorso, Tratà") ła ze na branca de ła zeografia fìzega che ła stùdia ła morfołozia de ła superfise terestre, o sia łe forme che łe costituise el rełievo del teritòrio, investigàndoghene so l'orìzene e l'evołusion. Inte el partegołare, ła stùdia łe corełasion intrà ła morfołozia del teren, łe so carateristeghe litołòzeghe e i ajenti che lo i ga modełà. El vien comunemente referio al stùdio de ła superfise de łe tere emerzeste, ma połe anca èsare doparà referéndose al stùdio dei fondałi marini e de altri pianeti.

Descrision[canbia | canbia el còdaxe]

Ła zeomorfołozia ła stùdia par de pì ła stòria e ła dinàmega del teritòrio col fin de predezìrghene i futuri canbiamenti traverso ła conbinasion de oservasion, esperiminti fìzeghi, e modełi matemàteghi. La superfise terestre ła se modìfega in resposta ai ajenti fìzeghi che i insiste su de eła, che i sìpia de orìzene naturałe e/o antròpega, conbinasion intrà procesi naturałi e antropozeogràfeghi.

El teritòrio el vien modełà traerso el sorlevamento de łe plache tetòneghe e el vulcanismo. El spojamento del teritòrio el avien anca traverso l'erozion e el movimento gravitativo, che el produze sedimenti trasportai e depozitai da altre parte inte l'interior del teritòrio. Altre càuze de mudamenti del teritòrio i ze gavesti anca da fenòmani de subsidensa, sia par colpa de canbiamenti de ła tetònega sia gavesti dai depòziti sedimentari. Sti procesi i ze a volta soa influensai variamente dal clima, da l'ecołozia e da l'atività umana. Altri setori partegołari de ła zeomorfołozia i ze raprezentai, par ezénpio: dal stùdio e previzion de łe frane, da ła dinàmega fluviałe e de ła so rełativa mesa in seguresa, da ła protesion de łe coste, da ła vałutasion de ła prezensa de àcua su altri pianeti cofà so Marte (ezozeomorfołozia), etc.

Rame de ła zeomorfołozia[canbia | canbia el còdaxe]

Ła zeomorfołozia ła połe èsar dividesta in trè grandi infoghi:

Zeomorfołozia struturałe: ła trata de ła caraterizasion e zèneze de łe “forme del relievo”,
Zeomorfołozia dinàmega, ła trata so la caraterizasion e ła spiegasion dei procesi de erozion e meteorizasion par i prinsipałi ajenti (gravità e àcua).
Zeomorfołozia climàtega, ła trata ła influensa del clima so ła morfozèneze (domini morfoclimàteghi).

Ghe ze tante altre sotorame de ła zeomorfołozia, ła zeomorfolozia dei litorałi, ła mèrita na atension speciałe, par łe so partegołarità sol stùdio de l'erozion litorałe, e łe forme litorałi e i tipi de costa che oservemo, cusita cofà ła evołusion dei litorałi.