Baldassare Galuppi

Baldassare Galuppi

Nome orizenałe	(it) Baldassarre Galuppi
Biografia
Nasimènto	Buran (Repùblega de Venèsia)
Mòrte	(78 ani) Venèsia (Repùblega de Venèsia)
Maestro de capeła
Atività
Canpo de laoro	Mùxega e òpara
Ocupasion
Atività	1740  –
Zènare	Òpara
Movimento	Musica barocca (it) e classicismo (it)
Profesori	Benedetto Marcello (it) e Antonio Lotti (it)
Scołaro	Andrea Adolfati (it)
Instrumento muxegałe	Òrgano
Òpara
Archivià in	Library of Congress Music Division (en)

Baldassare Galuppi, (Buran, 18 de otobre 1706), el ze stà un conponidor, organista nasùo a Buran.

Biografia

Nasesto inte l'izoła de Buran, a dieze chiłometri da Venesia, e par 'sta razon dito el Buranello, Baldassare Galuppi el ze stà uno dei conponidori più orizenałi de Itałia inteìl zènare comico. I primi rudimenti muzegałi ghe zera stà insenjà da só pare, barbier de profesion, che'l sonava el viołìn inte'i intramezi a'l teatro de ła comedia.

A sèdeze ani 'pena, Galuppi el ze andà a Venesia e łà el ga vivesto co'l sałario che'l reseveva come organista de varie ceze. Benché el injorase i prensipi de l'arte, el gà olsà métar in mùzega a Cioza na fàvoła pastorałe che ła gavea par titoło La fede nell'incostanza, o sia gli amici rivali, che ła ze stà oltragiozamente fisciada. Desperà par 'sta dezgrasia, Galuppi el gera scuazi risołesto a zbandonar ła mùzega e a intraprender ła profesion de só pare, co el ga avesto ła fortuna de susitar l'intarese de'l famozo Benedetto Marcello che, abiando notà łe fełisi despozision de'l zòvane Baldassare, el ło ga fato entrar inte ła scoła de Antonio Lotti, indove che'l se ga dedicà co fogoxità, par ben tre ani, al studio del contrapunto. Lotti ben presto se ga incorzesto che Galuppi esełeva so'i altri só arlèvi e ghi testimoniava na stima che ga susità l'invidia del Pollarolo, a l'èpoga arlèvo de ła stesa scoła.

Contenporaneamnete a ła so formasion, par sìrca do ani inte i teatri d'òpara venesiani el ga prestà servisio come clavisenbałista e de onji cualtanto conponidor de arie par repreze e pasticci. L'òtema reputasion de clavisenbałista che'l gaveva otenjesto sia a Venesia che a Firense ła ga fato sì che inte'l 1726 el fuse ingagià a'l Teatro Sant'Angelo, a'l San Samuele e a'l San Giovanni Grisostomo, a'l fin de méter in sena łe pròpie arie.

Statua de Baldassare Galuppi a Buran

‘Pena che’l se ga sentìo bastansa preparà da poder afrontar da novo łe sene, el ga recoresto oncora a ła bontà de'l Marcello, che'l ga scrivesto par łù el łibreto del ła Dorinda, de'l cuało el zòvane el ga conponesto ła mùzega. 'Sta òpara ła ze stà raprezentà a'l teatro de Sant'Angelo durante ła fiera de ła Sensa, inte’l 1729, e ła ze stà ben acolta da'l pùblego. In sta òpara, cofà in altre, Galuppi no’l briła par ła forza de l'armonia, ma un morbinéso sostenjùo, na verve incontenibiłe, e łe forme grasioze de'l so canto ghe ga procurà na sełebrità che ła ga rezistìo par gran tenpo ai caprìci de ła moda. Galuppi el se gà dedicà anca a'l studio de'l clavisenbalo e el ze deventà uno dei artisti pì abiłi so 'sto stroménto. Da'l 1729 in po’, el suceso de sto conponidor, in tuti i teatri de Itałia, el ze stà scuazi sensa intarusion, fin a ła só morte. Inazonta el ga conponesto un sentenèr de mełodrami, dei cuałi na vinténa so łibreti de Carlo Goldoni.

Verso el 1740 ła fama de Galuppi a Venesia ła ga scominsià a ‘ndar in caìa, in cuanto ghe venjiva preferìi altri conponidori. Inte l’otobre 1741 el ga desidesto donca de asetar l’invito de andar a Londra, indove el ze stà nomenà conponidor de'l Teatro Reale. Łe só opere no łe ga otenjesto parò gran suceso e par sta razon, drìo ùndeze mezi de sogiorno inte ła cavedałe ingleze, el ga sernìo de tornar a Venesia.

Deventà mestro de capeła de ła bazéłega de San Marco inte’l 1762, organista de pì Ceze e mestro de'l Conservatorio degli incurabili, el ga rivestìo tuti e tre sti incarghi fin a l’età de sesantatré ani, co’l ze stà ciamà in Rusia da l'imperadora Caterina II. Oltra a un tratamento de 4000 rubli, ła ghe segurava un ałozo e na vetura de corte senpre pronta ai só órdeni. Ła łocuestra che'l ga trovà par sonar łe só òpere ła gera detestàbiłe e no ła gaveva njanca ła pì pàłida idèa de łe sfumadure dinàmeghe cofà el pian e ‘l forte, ma grasie ai só sforsi el ze deventà un poco pì tołerabiłe. Ła prima opera che Galuppi ga dà a Pietroburgo xe stà ła Didone abbandonata. L'inperadora ne ze stà cusì sodisfata che'l matìn drìo ła ghe ga spedìo na scàtoła de tàbaco d’oro, inpresiozìa da diamanti briłanti, contenjente miłe ducati.

El ze tornà a Venesia inte’l 1768 e ‘l xe andà vanti co’l so łaór e i so incarghi. El ga continuà a scrivar par el teatro fin al 1777 e par ła Ceza fin al xenaro del 1785, data de ła so morte. Charles Burney ło ga vedesto a Venesia inte’l 1770, tornià da ‘na numaroxa famegia e cargo de onori e beni. El gaveva conservà tuto el so spirtitéso, tuto el fogo, tuto el morbinéso de ła so xoventù, cuałità che se ga rifletesto inte’ łe so òpare, insìn a łe ùlteme da èło conponeste.

El stiłe

Galuppi el zera inte ła só epoca granfato famozo par łe só òpare, sia sinpàteghe che serie, par i só łaori sacri e par ła mùzega par tastiera. El só stiłe mełòdego, ełegante e flesìbiłe el se ga catà co ła poètega de'l Goldoni : 'sta cołaborasion ła ga senjà ła nasita e ła difuzion in tuta Europa (dapó el 1749) de'l drama zogozo.

Inte ła istòria de ła mùzega i só meriti i sta prensipalmente inte łe inovasion che èło, co Goldoni, el ga menà inte l'òpara bufa. El megio ezenpio de 'sta cołaborasion el ze i finałi de insenbre, inte i cuałi ga zviłupà na forma conponzidiva, che ła ze stada uzada drioman da Wolfgang Amadeus Mozart, Gioachino Rossini e Gaetano Donizetti e da tanti altri conponidori de chel tenpo. El comediografo Goldoni, co zoghi de parołe spìseganti e a volte co testi sentimentałi, el trova in Galuppi ełeganti e fàsiłi mełodie, de łe cuałe l'istinto rìtmego e el spirito schersozo el se reconduze ai versi de Goldoni. I numarozi contrasti inte’l tenpo, inte ła tonałità e inte’l metro i reflete i molteplisi e sorprendenti mezotermini de ła trama e łe sfasetadure de łe emosion dei parsonazi.

Discografia

Baldassare Galuppi, Jörg Ewald Dähler - Passatempo Al Cembalo (LP) - Claves 1976

Baldassare Galuppi - L'Offerta Musicale - Sette Concerti A quattro (CD) - Tactus 1999

Baldassare Galuppi, Athestis Chorus, Academia de li Musici, Filippo Maria Bressan - Messa Par San Marco, 1766 (CD) - Chaconne 2003

Alessandra Celletti plays Baldassarre Galuppi (CD) - Transparency 2009

Alexandra Papastefanou – Galuppi - 5 Piano Sonatas (LP) - Arioso 1986

Quartetto Biffoli – Baldassare Galuppi Concerto a quattro (LP) - Tecniphon

Publegasion

Na publegasion senjifegadiva (una de łe poche in èpoga moderna) de na òpara de Galuppi ła ze stà preparà par i tipi de ła caza editora łucheze OTOS da'l conponidor e muzegòłogo Filiberto Pierami. A se trata de Il Conte Caramella (1752), só łibreto de Carlo Goldoni, che'l ze probabilmente una de łe pì senjifegadive de'l stiłe de'l conpozidor venesian.

• Franco Rossi, Catalogo tematego delle composizioni di Baldassare Galuppi (1706 – 1785) – Parte I: Le opere strumentali, Edizioni de I Solisti Veneti, Padova, 2006, ISBN 88-901412-5-5