Angoła

Da Wikipedia, l'ençiclopedia libara.
Cheło che te ghè schcià el rimanda a sta voxe, parché el xe on so sinònemo o el vien esplegà cuà drento. rimandamento da Angola
Globe icon.svgAngoła
República de Angola (pt)
Angola (pt) Cànbia el vałor in Wikidata
Bandiera Stema
Bandiera Stema
InoAngola Avante Cànbia el vałor in Wikidata
Bomò«Virtus Unita Fortior (fr) Traduzi» Cànbia el vałor in Wikidata
Pozision

Map

12°21′S 17°21′E / 12.35°S 17.35°E-12.35; 17.35Coordinae: 12°21′S 17°21′E / 12.35°S 17.35°E-12.35; 17.35

ContinenteAfrica

CapitałeBrasão de Luanda.png  Luanda Cànbia el vałor in Wikidata
Popołasion
Totałe32 866 270 (2020) Cànbia el vałor in Wikidata
Green Arrow Up.svg3 082 077 (2017)
Densità26,36 hab./km²
Demònemoangołana, angołane, angołani, angołan  Edit this at Wikidata
Idiomaportoghezo Cànbia el vałor in Wikidata
Speransa de vita61,547 (2016) Cànbia el vałor in Wikidata
Green Arrow Up.svg0,306 (2015)
Taso de suicìdio4,7 (2016) Cànbia el vałor in Wikidata
Red Arrow Down.svg−0,3 (2015)
Putełi no scołarizai2 088 363 (2010) Cànbia el vałor in Wikidata
Red Arrow Down.svg−57 637 (2009)
Zeografia
Parte deÀfrica Sentrałe Cànbia el vałor in Wikidata
Àrea1 246 700 km² Cànbia el vałor in Wikidata
Bagnà daOsèano Atlàntego Cànbia el vałor in Wikidata
Ponto pì altoMonte Moco (2 619 m) Cànbia el vałor in Wikidata
Ponto pì basoOsèano Atlàntego (0 m) Cànbia el vałor in Wikidata
Rente a
Dati istòreghi
Creasion11 de novenbre del 1975
25 de agosto del 1992
Prima mesion documentadaRepùblega Popołare de l'Angoła Cànbia el vałor in Wikidata
Organizasion pułìtega
Forma de goernorepùblega e repùblega presidensiałe Cànbia el vałor in Wikidata
Òrgano lejislativoAsenblea Nasionałe de Angoła Cànbia el vałor in Wikidata
Presidente de l'Angoła Cànbia el vałor in WikidataJoão Lourenço (it) Traduzi (23 de agosto del 2017) Cànbia el vałor in Wikidata
Presidente de l'Angoła Cànbia el vałor in WikidataJoão Lourenço (it) Traduzi (26 de setenbre del 2017) Cànbia el vałor in Wikidata
Ìndaze de Democrasia

3.66/10

   

Menbro de
Economia
Ìndaze de desviłupamento oman0,586[9] Cànbia el vałor in Wikidata (2021[9] Cànbia el vałor in Wikidata)
MonedaKwanza angolan Cànbia el vałor in Wikidata
Banca sentrałeBanca Nasionałe de Angoła Cànbia el vałor in Wikidata
Taso de dezocupasion7 %[10] Cànbia el vałor in Wikidata
Coefisente de Gini

51.3/100

   

Còdazi de identifegasion
ISO 3166-1AO Cànbia el vałor in Wikidata AGO Cànbia el vałor in Wikidata 024 Cànbia el vałor in Wikidata
Fuzo oràrio
Domìnio de primo liveło.ao
Prefiso tełefònego+244 Cànbia el vałor in Wikidata
Tełèfono d'emerzensa
Preza ełètrega
Istòrego

Sito webgoverno.gov.ao Cànbia el vałor in Wikidata

MusicBrainz: 2afd5d6a-5fee-3836-8783-44d0ec9ac115

L'Angoła el xe on Stato de ł'Africa sentrałe.
Ła confina a nord co ła Republica Democràtega del Congo, a est col Zanbia, a sud co ła Namibia e a ovest ła se affacia so ł'Oçeano Atlantego. Ła fa parte del paexe anche ł'exclave de Cabinda che ła se cata al confine intrà Republica Democràtega del Congo e Republica del Congo.

Zeografia[canbia | canbia el còdaxe]

Search ballonicon2.svg Par savèrghene de pì, vardarse ła voxe Zeografia de l'Angola.

Grande 1 246 700 km²[13][14].

L'Angoła la xe cuerta da foreste, co fiumi e teren fetile.
La costa l'è longa e pescosa.

Storia[canbia | canbia el còdaxe]

Search ballonicon2.svg Par savèrghene de pì, vardarse ła voxe Storia de l'Angola.

Antighità[canbia | canbia el còdaxe]

Come in tuti i paexi de l'Africa australe, i primi abitanti xera khoisan, un grupo de caciatori e racoglitori. I bantu xe rivà dal nord e sa tolto la majoria del teritorio.
I portoghexi xe rivà su le coste de l'Angoła inte el 1483. Un toco a la olta, tuta la costa de l'Angoła pasò soto el control de i portoghexi. I olandesi ga conquistà Luanda inte el 1643, ma i portoghexi sa ritolto la cità inte el 1648.
En tel 1757, i portoghexi ga scominsià el comercio de i s-ciavi a partir da Cabinda.[Fonte nesesària] Dopo un periodo de stasi, i portoghexi ga scominsià a conquistar l'interno inte el XIX secolo.

Modernità[canbia | canbia el còdaxe]

L'Angoła xe diventà indipendente inte el novembre 1975. Subito dopo, la guera civil ga oposto tre difarenti grupi (MPLA[15], UNITA e FNLA[16]). El Sudafrica ga atacà l'Angoła par liberarse de i gueriglieri de la SWAPO che combatea par el control de la Namibia. En tel 1976, el FNLA fu distruto da i soldà cubani che iutava el MPLA. L'UNITA guidà da Jonas Savimbi l'era sostegnù da la Amèrica e dal Sudafrica.
El 1979, Jose Eduardo dos Santos l'è diventà el presidente e da alora el controla le sorti politighe del paexe. Inte el 1997, i do grupi se sà acordà par un governo de unità nasional, ma la guera civil xe riscomincià inte el 1998. Inte el fevraro del 2002, Jonas Savimbi morì, copà da un comando de portoghexi che sera acordá co de i cai de l'UNITA.
I do grupi ga firmà n'acordo par governar el paexe. On paexe distruto da la guera e da la corusion, senza infrastruture, pien de campi minati. El governo dee anca tratar co el Fronte par la Liberazion de l'Enclave de Cabinda, doe se cata la majoria del petrolio. El governo l'è acusa de gravi abusi de i diriti mani, de corusion e de no utilizar ben i schei che vien dal petrolio.

Zeografia politega[canbia | canbia el còdaxe]

La so cavedal la xe Luanda.

Popolasion[canbia | canbia el còdaxe]

La ga 12 127 071 de abitanti (stima lujo 2006)[13].

Etnie[canbia | canbia el còdaxe]

In Angoła se cata tanti grupi etnici. I pì importanti xe: Ovimbundu 37%, Kimbundu 25%, Bakongo 13%, metici 2%, eoropei. El resto (22%) xe grupi picoli.

Religion[canbia | canbia el còdaxe]

La majoria de la popolasion xe catolega. Ghe anca riti tradisionali, e picole comunità protestanti.

Łéngue[canbia | canbia el còdaxe]

La łéngua oficial xe el portoghexe.

Economia[canbia | canbia el còdaxe]

L'Angoła xe uno de i paexi piassè richi de l'Africa. Ghe minerai de tute le soerti, diamanti, petrolio e gas. L'agricoltura no xe svilupà par colpa de la guera civil.

Quasi quatro milioni de angolani xe tornà inte el paexe dopo la fin de la guera, ma la ristruturasion de l'agricoltura no la xe oncora partia.

Gałeria de someje[canbia | canbia el còdaxe]

Notasion[canbia | canbia el còdaxe]

  1. URL de refarensa: https://www.interpol.int/Member-countries/World. Editor: Interpol. Data de consultasion: 7 de disenbre del 2017.
  2. URL de refarensa: https://www.opcw.org/about-opcw/member-states/. Editor: Organizasion par ła Proibision de łe Arme Chìmeghe. Data de consultasion: 7 de disenbre del 2017.
  3. URL de refarensa: http://www.unesco.org/eri/cp/ListeMS_Indicators.asp.
  4. URL de refarensa: http://www.upu.int/en/the-upu/member-countries.html. Data de consultasion: 4 de majo del 2019.
  5. URL de refarensa: https://www.itu.int/online/mm/scripts/gensel8. Data de consultasion: 4 de majo del 2019.
  6. URL de refarensa: https://public.wmo.int/en/members/angola. Data de consultasion: 26 de majo del 2020.
  7. URL de refarensa: https://www.who.int/choice/demography/by_country/en/. Data de consultasion: 21 de lujo del 2020.
  8. URL de refarensa: https://www.irena.org/irenamembership. Data de consultasion: 8 de novenbre del 2020.
  9. 9,0 9,1 URL de refarensa: https://hdr.undp.org/data-center/human-development-index#/indicies/HDI. Declarà da: Rapporto sullo sviluppo umano. Data de publicasion: 2022. Editor: Programa de l'ONU par el Desviłupo.
  10. URL de refarensa: http://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM.TOTL.ZS.
  11. 11,0 11,1 11,2 URL de refarensa: http://www.itu.int/net/itu-t/inrdb/e129_important_numbers.aspx. Data de consultasion: 8 de lujo del 2016. Sototìtuło: ITU-T E.129 National-only numbers linked with emergency services and other services of social value. Curatore editoriale: Union Internasionałe de Tełecomunicasion. Tìtuło: International Numbering Resources Database.
  12. URL de refarensa: http://www.iec.ch/worldplugs/list_bylocation.htm. Data de consultasion: 10 de zugno del 2016. Curatore editoriale: Commissione Elettrotecnica Internazionale. Tìtuło: World Plugs.
  13. 13,0 13,1 CIA Factbook - Angola Archivià il 6 de majo 2020 in Internet Archive.
  14. na olta e meza l'Italia
  15. Movimento Popolar par la Liberasion de l'Angola
  16. Fronte Nasional de la Liberasion de l'Angola

Altri projeti[canbia | canbia el còdaxe]

Linganbi foresti[canbia | canbia el còdaxe]







Controło de autoritàVIAF (EN152395020 · ISNI (EN0000 0004 0498 3083 · LCCN (ENn80046439 · GND (DE4002050-2 · BNF (FRcb11930899k (data) · NDL (ENJA00560254 · WorldCat Identities (ENn80-046439
Traesto fora da Wikipèdia - L'ençiclopedia łìbara e cołaboradiva in łéngua Vèneta "https://vec.wikipedia.org/w/index.php?title=Angoła&oldid=1108644"