Marco Musuro

Da Wikipedia, l'ençiclopedia libara.



Infotaula de personaMarco Musuro

stanpa de el 1577 Cànbia el vałor in Wikidata
Biografia
NasimèntoEror Lua: callParserFunction: function " [[Categoria" was not found.
Rethymno (Gresa) (it) Traduzi Cànbia el vałor in Wikidata
MòrteEror Lua: callParserFunction: function "

[[Categoria" was not found.

(37/47 ani)
Roma Cànbia el vałor in Wikidata
Liogo de sepełimentoEror Lua: callParserFunction: function " [[Categoria" was not found.
Dati personałi
RełijonCatołicismo Cànbia el vałor in Wikidata
FormasionEror Lua: callParserFunction: function " [[Categoria" was not found.
Supervizor dotorałe
Atività
Canpo de laoro
Posto de laoro Eror Lua: callParserFunction: function " [[Categoria" was not found.
Ocupasion
Eror Lua: callParserFunction: function "

[[Categoria" was not found.

InprenditorEror Lua: callParserFunction: function " [[Categoria" was not found.
ScołaroGermain de Brie (it) Traduzi e Giovanni Battista Monte (it) Traduzi Cànbia el vałor in Wikidata


















































Marco Musuro (Creta, intorno 1470 – Roma, 24 otobre 1517) xe stà un [[poeta |poeta]] e [[umanesimo |umanista]] [[Grecia |greco]].


Vita[canbia | canbia el còdaxe]

Marco Musuro el xe nato a Candia intorno al 1470 e el faxeva parte de una dee fameje nobiłi de sta isoła. So pare par che el fusse un tal Ἰωάννης secondo ła sotoscrission del codixe Laur. LVII 5 ma non tuti i studiosi łi xe concordi inte el dirlo, in primis M. Sicherl. Niente savemo de ła so educasion da puteo e da ziovine ma xe fato assoda’ che el se gabbia reca’ a Firense sirca inte el 1486. El parla de ła so educasion in na łetera scrita tra il 1499 ed il 1502 a Ziovanni Gregoropulo inte ła qual el parla revolsendose a se steso: Σὺ δὲ, καλὲ Μάρκε, οἴκοθεν μὲν ἀπεδήμησας ἐν Ἰταλίᾳ παιδευθησόμενος” (trad. E ti, caro Marco, ti xe 'ndà a studiar in Italia dopo de eser andà via de casa), inte ła stesa el dixe che ła so famegia non ghe xe venìa drio: “ἀπέλιπες μὲν γονέας ἤδη γεγηρακότας”(trad. ti ga lasà i xenitori che i xera xà veci). A Firense el ga avùo come maestro Giano Lascaris e questo invese ło savemo parché Musuro ło ga scrito inte ła so “Ode a Platon”( v. 59 Λασκαρέων γενεῆς ἐρικυδέος ἄκρον ἄωτον). Assieme co iu xe stai ałievi a Firense Michele Trivolis e Aristobulo Apostolis. Inte el 1492, dopo che Lorenso el Magnifico el xera morto, Musuro el se ga spostà a Venesia dove el ga prinsipià a łavorar insieme co Aldo Manuzio. Inte el 1495 el xe ‘ndà da novo a Candia par dopo tornar a Venesia prima del 14 Setembre del 1497 come savemo da na łetera de Giorgio Gregoropulo al fiol Ziovanni che ła dixe: “ Ἀγαπητέ. ὁ κύριος Μάρκος ὁ Μεσούριος ἐλθὼν αὐτοῦ, φίλει πλεῖστα ὡς τὸν ἴδιον ἑταῖρον”. Da ła corispondensa dei Gregoropuli conossemo anca na controversia che ghe xe stada tra el nostro Musuro e el so compagno Aristobulo Apostolis. Giorgio Gregoropulo scrive sta letera al fio e a Aristobulo dixéndoghe che l’igumeno del monastièr de San Demetrio a Candia xera morto el 16 Febraro del 1497:

-Ἴσθι καὶ ἕτερον, τὸ ὅτι ὁ ἡγούμενος κεκοίμηται τῇ ις’ τοῦ φεβρουαρίου, καὶ ἠγέρθησαν λύκοι ἵνα ἀρπάσωσι τὸ σὸν μοναστήριον καὶ σε ἐξώσωσιν, οἵ εἰσιν ὁ ἱερὸς Θεόδωρος ὁ καὶ ῾Ρακενδύτης σὺν τῷ ἀνεψιῷ αὐτοῦ. [...] Καὶ ὁ ἕτερος ἦν ὁ σκοτενδύτης ὁ Μεσούριος, βοηθείας καὶ συνδρομῆς τοῦ κείνου θείου Μαχροῦ Μουσουραρέονος. Ἀλλ’ οὖν κἀκεῖνος ἐξηγκωνίσθη καὶ ἐστράφη εἰς τὰ ὄπισθεν κατῃσχυμμένος μελαγχολῶν.[...]- - Trad. Sapi anche n'altra roba: el prior el xe morto el 16 de Febraro, e se ga svegià i lovi par portarte via el to monastero. Li xe Teodoro Racendita col so nevodo. E l'altro Mesuro lo scotendita, giutà e compagnà da quel divin Machro Musurareon. Ma anca queo xe stà costreto a ritirarse in dove che el xera prima, svergognà e tristo. -

El dito posto sarìa spetà ora ad Aristobulo ma Giorgio el missiona altri che gheło voleva robar: uno xera Teodoro Racendite (che in grego vol dir “vestio de strasse”) e staltro che el xe ciamà “vestio de tenebra” par esser proprio Marco Musuro col so barba Musurareon. Malgrado łi interessamenti de altri el posto comunque xe ‘ndà a Aristobulo. Tra el 1497 e ‘l 1499 Musuro ga cołaborà a varie edision, in prevałensa de Aldo Manuzio, ma una anca par do tipografi greghi so compatrioti:

Crastonus, Dictionarium Graecum (Aldo, Venesia, dic. 1497)
Aristophanes cum scholiis (Aldo, Venesia, 15 lug. 1498)
Epistolae diversorum philosophorum (Aldo, Venesia, 1498-1499)
Etymologicum Magnum (Zaccaria Calliergi e Nicola Vlastos, Venesia, 8 lug. 1499)

M.Sicherl el xe dixe dubioso suła quałità filolozica dei so łavori ziovaniłi ma tuti i xe d’acordo a ritener l’edision de Aristofane una de łe mejo riusìe. Inte el 1499 xe ga recà a Ferara e po’ ‘l se ga trasferìo a Carpi dove che el ga otenùo el posto de precettor e bibliotecario del prinsipe Alberto III Pio ma inte el 1502 el xe tornà za a Venesia dove el ga prinsipià a lavorar da novo co Manuzio a do edision:

Statius, Silvarum libri (Aldo, Venesia, nov.1502)
Euripides (Aldo, Venesia, feb. 1503)

Ła Republica de Venesia ło ga nomenà professor de Grego a Pàdova inte el 1505 dove parò insegnava dal 1503. Durante el so insegnamento a Pàdova łi xe rivai studenti da tuta Europa come Johannes Cuno e Erasmo da Rotterdam. Cuno dixe inte ła prefasion de ła so edision de Gregorio de Nissa: “a praeceptore meo in utraque lingua disertissimo, Marco Musuro Cretensi, nuper in gymnasio Patavino didici”. Dałi tacuini del medesimo savemo anca queło che Musuro insegnava nełe lesion: tra ‘l 1507 e 1508 ga łeto publicamente Aristofane, Lucian, Omero e Esiodo. De Erasmo no sémo sicuri che el sia stà n’allievo ma i do łi xe conoseva. El dotto ołandese scrive infati inte el 1531 in na so łetera a Lazar de Baïf:“Lazarum Bonamicum opinor me vidisse Patavii in edibus Marci Musuri, qui iam tum iuvenis plurimum et eruditionis et humanitatis prae se ferebat”. Inte el 1509 Musuro ga dovesto scampar dal Studio a Padova parché ła Łega de Cambrai ga diciarà guera a ła Republica de Venesia e el xe tornà a Venesia. Qua el ga fato n’altra edision co Manuzio, sto giro de Plutarco, inte el Marso 1509. In sto periodo a Musuro ła Republica gaveva anca afidà ła tradusion dei documenti de Stato scriti in grego come el dixe anca Marin Sanudo inte i so Diari: “La letera di Bajasit, signor turcho, a la Signoria nostra, ze in grecho, de primo septembrio. Qual fo fata tradur a Marco Musuro, optimo grecho[...]. Inte el 1511 el xe deventà professor de grego a Venesia sensa mołar parò l’ oficio de tradutor. Tra ‘l 1513 e 1514 i ghe ga dà l’incarico de istruìr i ziovani nobiłi de ła Scuoła de ła Cansełeria dogàl. Ne podemo eser serti parché Musuro steso anota inte el manoscrito Par.Gr. 2697 (che contièn el comento all’Odisea de Eustasio de Sałonico):ἄπαν ὁ Μουσοῦρος ἀνελέξατο μέχρι τῆς ἐσχάτης συλλαβῆς ὅτε δημοσία τὸν ὅμηρον ἐνετίησι ἡρμήνευε τοῖς εὐπατρίδαις ἀφιδ‘ μηνὸς ὀκτωβ. ιζ . Mioni el ga vardà e dediche che in sti ani Musuro faxeva sui manoscriti de so proprietà e el ga visto che ghe xera insigni personałità come Andrea Navagero, Scipion Carteromaco, Domenico Grimani, Pietro Bembo e Urbano Bolzani oltre a svariài fioi de nobiłi fameje come i Contarini, i Cornaro, i Zeno, i Semitecolo, i Mocenigo, i Soranzo e i Cappello tra cui spicca Carlo cui Musuro dedica non soło manoscriti ma anca poesie in grego:

-sie trimetri zambici inte el Vat.Palat.Gr. 261 co un ziogo de parołe suła proprietà del łibro:

Φίλων τόδ’ ἐστίν, οὐ μόνου Κάρλου κτέαρ.
Κάρλου τόδ’ οὐκ ἔστ’ άλλὰ Μουσούρου κτέαρ
Κάρλου τόδ’ ἐστὶν οὐχὶ Μουσούρου κτέαρ.
Κάρλου τόδ’ ἐστὶν ἠδὲ Μουσούρου κτέαρ.
Τύχης τόδ’ ἐστὶ κτῆμα καὶ τῶν χρωμένων
ἀλλ’ οὔτε Κάρλων οὔτε Μουσούρων κτέαρ.

-diexe invese xe łi trimetri del Vat.Palt.Gr.287:

Ὦ χρυσοφεγγῆ καὶ γλυκεῖαν ἥλιε
ἀκτῖνα πέμπων, λαμπρὲ παντὸς αἰθέρος
ὀφθαλμὲ, κόσμου τ’ ὄμμα φωταυγέστατον,
ὦ παντεπόπτα Φοῖβε πανδερκέστατε,
ἐξ οὗ τεθρίπποις ἐμβεβὼς χρυσηνίοις
τέμνεις ἀειδίνητος ἀστέρων ὀδόν,
εἶδες πότ’ εἶδες γῆς ὅλης λεύσσων πέδον
πολυσπερῶν τ’ ἄνωθεν ἀνθρώπων πόλεις
ἅγαλμα τοῖον, τοῖον ἔρνος εὐθαλὲς
οἶος πέφυκε Κάρλος οὗ κτέαρ τόδε.

De poesie, xe sue anca ła Ode a Platon che ła ga stampada nell’edision Aldina del 1513 e un Credo che invese xe stà da poco descoverto in un manoscrito de Atene. Sto ultimo forse Musuro ło ga composto tra ‘l 1514 e ‘l 1515 quando che ‘l ga fato parte de ła Confraternita dei Greghi a Venesia. In sto credo in efeti el dixe che ło Spirito Santo vien soło dal Pare e no anca dal Fio, che xe un dogma de ła Chiesa ortodosa e no de queła catołica. El ga continuà a łavorar co Manuzio in stamperia:

Pindarus (Aldo, Venesia, gen. 1513/1514)
Oratores graeci (Aldo, Venesia, apr. 1513)
Alexander Aphrodisiensis in Topica Aristotelis (Aldo, Venesia, set. 1513)
Plato (Aldo, Venesia, set. 1513)
Hesychius (Aldo, Venesia, ago. 1514)
Athenaeus (Aldo, Vensia, ago. 1514)

Ło Ulrich von Wilamowitz elozarà łe edision de Esichio e de Ateneo dixendolo: “wohl als das bedeutendste emendatorische Talent welches das griechische Volk bisher hervorgebracht hat”.

Dopo ła morte de Aldo Manuzio inte el febraro del 1515 lavorò par i Giunta a łe edision de:

Theocritus (Firense, gen. 1515)
Oppianus (Firense, lug. 1515)

Ała fin ga riciapà a łavorar par ła tipografia aldina:

Grammatica di Aldo, postuma, nov. 1516, co prefasion de Marco Musuro dedicada a Jean Grolier.
Gregorius Nazianzenus, apr. 1516, apr. 1516, co prefasion de Marco Musuro dedicada a Jean de Pins, vescovo de Rieux.
Pausania, lug. 1516, co na łetera in grego de Marco Musuro par Gaino Lacaris. Ła prefasion de sta edision ła xe totalmente in greco.
Strabo, sołamente inisiada dal Musuro: Benedetto Tirreno ła portarà a termine inte el novembre del 1516, essendo il Cretese partio par Roma.

In sto periodo el Musuro teniva oncora ła mansion de tradutor de łe łetere de Stato scrite in grego come eł dixe Marin Sanudo ma eł xera anca supervixor rełigioso de quełoche xera publicà in lingua grega, oficio che iu steso manifesta inte ła prefasion de ła edision de Gregorio de Nasianso sora indicada. El 13 zugno del 1516 papa Leon X ło ga creà piscopo (de rito łatin) de Gerapetra e Malvasia. Tutavia Musuro no eł gavarìa mai razonto i łoghi dove che el gavarìa dovesto esersitar el mandato. El 7 otobre del 1516 ga presentà al doxe i so rispeti e el xe partio pa Roma. Par comunque che el Musuro gavese idea de tornar presto a Venesia a inseniar grego, stando a quanto che riferise Sanudo inte i Diari. Al 10 setembre 1517 riporta: “A la seconda letera, dil Musuro, par esser amalado, ga mandato il suo secretario a caxa a dimandar la opinion sua. Li disse voleva venir a Venecia a lezer [...] et sarà a Venecia a principio dil Studio”. Ga scrito po inte el disembre 1517 (quando Musuro el xera parò za morto): “hessendo mancato il reverendo domino Marco Masuro episcopo di Gierapetra et arziepiscopo di Malvasia, qual voleva tornar a lezer in questa terra a la letura greca”. Marco Musuro xe morto prima del tempo a Roma el sabo 24 otobre 1517. Marco Minio, ambasador de ła Serenisima ne dà ła noveła: “[...] E perché la V. Serenità par una sua mi commette che debba intendere quando il reverendissimo Mousuro ze par venire a Venetia alla sua lettura, li significo come lui grandemente desiderava ritornare a leggere, né delle cose di qui tanto si sodisfaceva, ma l’è piaciuto al Nostro Signore Iddio di chiamarlo a Se, e domenica a hore X morse. E’ stato sepolto tanto honoratamente. Sono state all’ essequie, oltre il gran numero di episcopi, l’ oratore dell’ Imperatore Portugallo et oncora io i salutai par nome del Reverendissimo Cardinal di Medici del qual lui era familiare. Ha lassato suoi commissarii il Signor Alberto da Carpi e D. Zuan Lascari.[...]” El Sanudo suła so morte el dixe el 31 de otobre 1517:“Lo episcopo Mussuro morse Sabato co gran dolor di tutti. E’ stato amalato do mexi, era venuto eticho.” De Musuro Erasmo da Rotterdam el darà ła sielebre definision: “Musurus autem ante senectutem periit, [...] vir natione Graecus, nempe Cretensis, sed Latinae linguae usque ad miraculum doctus: quod vix ulli Graeco contigit praeter Theodorum Gazam, et Ioannem Lascarem, qui adhuc in vivis est. Deinde totius philosophiae non tantum studiosissimus, vir summis rebus natus, si superesse licuisset”. Łi ło ga sepelìo inte ła chiesa de Santa Maria de la Pace sempre a Roma.

Bibliografia[canbia | canbia el còdaxe]

  • A. Cataldi Palau, La vita di Marco Musuro in Italia medioevale e umanistica XLV, 2004
  • Legrand, Bibliographie Hellenique ou description raisonée des ouvrages publiès in grec par des grec aux XV et XVI siècle, Ernest Leroux éditeur, Paris 1885
  • E. Mioni, La biblioteca greca di Marco Musuro in Archivio veneto, s. V, 93, 1971,5-28
  • A. Pontani, L’ umanesimo greco a Venezia: Marco Musuro, Girolamo Aleandro e l’ Antologia planudea in I Greci a Venezia, 2002, pp. 381–466.
  • F. Pontani, Musurus’ Creed in Greek, Roman and Byzantine Studies 43 (2002/3), pp. 175–213.
  • Marin Sanuto, I Diari di Marino Sanuto (1496-1533)
  • Κ. Ν. Sathas, Νεοελληνικὴ Φιλολογία, Βιογραφίαι τῶν ἐν τοῖς γράμμασι διαλαμψάντων Ἑλλήνων, ἐν Ἀθήναις 1868, rist. Athenai, Chiotelle 1969
  • M. Sicherl, Musuros-Handschriften in Serta Turyniana, University of Illinois Press, 1974, 564-608.


Controło de autoritàVIAF (EN99864768 · ISNI (EN0000 0001 2103 3483 · El vałore BVEV055122 de SBN no el xe mija bon. · LCCN (ENn87890844 · GND (DE119014386 · BNF (FRcb134875678 (data) · BNE (ESXX4783197 (data) · NLA (EN35746849 · BAV ADV10002769 · CERL cnp02309333 · WorldCat Identities (ENn87-890844
Traesto fora da Wikipèdia - L'ençiclopedia łìbara e cołaboradiva in łéngua Vèneta "https://vec.wikipedia.org/w/index.php?title=Marco_Musuro&oldid=1159959"