Guinea

Da Wikipedia, l'ençiclopedia libara.


Guinea
République de Guinée (fr) Cànbia el vałor in Wikidata
Bandiera Stema
Bandiera Stema
Someja


InoLiberté Cànbia el vałor in Wikidata
Bomò«Work, Justice, Solidarity» Cànbia el vałor in Wikidata
Pozision

Map

10°N 11°W / 10°N 11°W10; -11Coordinae: 10°N 11°W / 10°N 11°W10; -11

ContinenteAfrica

CapitałeConakry Cànbia el vałor in Wikidata
Popołasion
Totałe12 717 176 (2017) Cànbia el vałor in Wikidata
1 088 204 (2014)
Densità51,73 hab./km²
Demònemoguineana, guineane, guineani, guinean   Edit this at Wikidata
Idiomafranseze Cànbia el vałor in Wikidata
Speransa de vita60,015 (2016) Cànbia el vałor in Wikidata
0,596 (2015)
Putełi no scołarizai1 490 614 (2014) Cànbia el vałor in Wikidata
24 800 (2011)
Zeografia
Parte deAfrica Osidentałe Cànbia el vałor in Wikidata
Àrea245 857 km² Cànbia el vałor in Wikidata
Bagnà daOsèano Atlàntego Cànbia el vałor in Wikidata
Ponto pì altoMonte Nimba (1 752 m) Cànbia el vałor in Wikidata
Ponto pì basoOsèano Atlàntego (0 m) Cànbia el vałor in Wikidata
Rente a
Prima mesion documentadaAfrica Occidentale Francese (it) Traduzi Cànbia el vałor in Wikidata
Organizasion pułìtega
Forma de goernorepùblega Cànbia el vałor in Wikidata
Òrgano lejislativoAsenblea Nasionałe de Guinea Cànbia el vałor in Wikidata
Presidente de ła Guinea Cànbia el vałor in WikidataMamady Doumbouya (it) Traduzi (1° de otobre del 2021) Cànbia el vałor in Wikidata
Primo Ministro de ła Guinea Cànbia el vałor in WikidataIbrahima Kassory Fofana (en) Traduzi (26 de majo del 2018) Cànbia el vałor in Wikidata
Ìndaze de Democrasia

3.08/10

   

Menbro de
Economia
PIL nomenałe16 091 817 842 $ (2021) Cànbia el vałor in Wikidata
Persentuałe IVA18 % Cànbia el vałor in Wikidata
Ìndaze de desviłupamento oman0,465[13] Cànbia el vałor in Wikidata (2021[13] Cànbia el vałor in Wikidata)
MonedaFranco guinean Cànbia el vałor in Wikidata
Banca sentrałeBanca Sentrałe de ła Repùblega de Guinea Cànbia el vałor in Wikidata
Taso de dezocupasion2 %[14] Cànbia el vałor in Wikidata
Coefisente de Gini

29.6/100

   

Còdazi de identifegasion
ISO 3166-1GN Cànbia el vałor in Wikidata GIN Cànbia el vałor in Wikidata 324 Cànbia el vałor in Wikidata
Còdaze de matricołasionRG Cànbia el vałor in Wikidata
Fuzo oràrio
Domìnio de primo liveło.gn
Prefiso tełefònego+224 Cànbia el vałor in Wikidata
Tełèfono d'emerzensa
Preza ełètrega
Istòrego

Sito webpresidence.gov.gn Cànbia el vałor in Wikidata

















































MusicBrainz: a58af0f8-b238-3da2-a57b-4aa0ff4ab574


La Guinea[17] xe no Stato de l’Africa Ocidentale.
El confina co la Guinea Bissau e el Senegal a nordovest, el Mali a nordest, la Costa d'Avorio e la Liberia a sudest e la Siera Leone a sudovest. El xe bagnà dal Osèano Atlàntego a ovest.

Zeografia[canbia | canbia el còdaxe]

Par savèrghene de pì, vardarse ła voxe Zeografia de la Guinea.

Ghe xe xone montagnoxe al sentro (montagne del Fouta Djalon) e a sudest (Monte Nimba, 1,752 m). A nordest se cata un vasto altipian. Le pianure se cata longo la costa.

Da un ponto de vista anbiental se cata quatro rejoni:

  • le Basa Guinea o Guinea Maritima, co tere-base, su la costa
  • la Media Guinea, co le montagne del Fouta Djalon, inte el mezo del paexe
  • l’Alta Guinea, co anbiente de tipo sahelian, inte el nordest
  • la Guinea forestal, coverta da jungle, inte el sudest.

Storia[canbia | canbia el còdaxe]

Par savèrghene de pì, vardarse ła voxe Storia de la Guinea.

Antighità[canbia | canbia el còdaxe]

Le prime notisie storiche su la Guinea le risale a l’impero del Ghana (900 d.C.).

El paexe pasò soto el impero Sosso inte el XIII secolo.
El poder pasò al impero del Mali co la batalia de Kirina del 1235.

Dopo, xe stá el momento de l’impero de Songhai, che l’è terminá co la batalia de Tondibi inte el 1591.
En sti ani, i musulmani fulani ie rivá ne la zona de Fouta Djalon.
I portoghexi e i olandesi praticava la trata de i s-ciavi su la costa.

I francexi ga reclamá la colonia de Guinea inte el 1890.
I ga fondá Konakry su l’isola de Tombo, rente de la costa.

Indipendensa[canbia | canbia el còdaxe]

El 28 setembre 1958, i guineani ga votá a favor de l’indipendenza imediata da la Francia.
El ditator Ahmed Sékou Touré l’è stá el primo presidente. El ga sopreso l’oposision e el dirito de espresion.

Inte el 1984 a la so morte, Lansana Conté ga ciapá el so posto e ga cambiá la diresion politegha del paexe, parò el governo rimane ditatoriale.
Ne i ultimi ani, el governo ga dovù far i conti co sioperi de masa, manifestasioni e resistenza civile. Conté ga dovù acetar de nominar on primo ministro che laorase co i sindacati par democratizar el paexe, parò el ga nominá el so amigo personale Eugene Camara.
Inte el febraro 2007, dopo altri sioperi e soto la presion internasional, Conté ga nominá primo ministro Lansana Kouyaté, ex anbasador e democratico.

Zeografia politega[canbia | canbia el còdaxe]

La cavedal xe Conakry.

Popolasion[canbia | canbia el còdaxe]

Etnie[canbia | canbia el còdaxe]

In Guinea se cata 24 grupi etnici.
El 40% de la popolasion apartien a i fulani. I mandinka xe el 30% e i sousou el 20%.

Religion[canbia | canbia el còdaxe]

Musulmani 70%, religioni tradisionali 28%, catoleghi 2%.

Léngue[canbia | canbia el còdaxe]

La zente parla francexe.

Economia[canbia | canbia el còdaxe]

El teren e le condisioni climàteghe saria ideali par lo svilupo de l’agricoltura, che parò rimane de susistenza: la corusion e la mancanza de na pułìtega no le favorise lo svilupo de l’agricoltura.
El paexe l’è rico de minerai. Le scorte de bauxite xe de 25 miliardi de tonelate, la metá de le scorte mondiali. Ghe xe anca minerai del fero, oro, uranio e diamanti. Companie americane ga scoperto el petrolio su le coste de la Guinea e la produsion la scominziará par el 2009.

Gałeria de someje[canbia | canbia el còdaxe]

Notasion[canbia | canbia el còdaxe]

  1. URL de refarensa: https://www.ethnologue.com/language/fra.
  2. URL de refarensa: https://www.oic-oci.org/states/?lan=en. Data de consultasion: 29 de otobre del 2022.
  3. URL de refarensa: https://www.interpol.int/Member-countries/World. Editor: Interpol. Data de consultasion: 7 de disenbre del 2017.
  4. URL de refarensa: https://www.opcw.org/about-opcw/member-states/. Editor: Organizasion par ła Proibision de łe Arme Chìmeghe. Data de consultasion: 7 de disenbre del 2017.
  5. URL de refarensa: http://www.unesco.org/eri/cp/ListeMS_Indicators.asp.
  6. URL de refarensa: http://www.upu.int/en/the-upu/member-countries.html. Data de consultasion: 4 de majo del 2019.
  7. URL de refarensa: https://www.itu.int/online/mm/scripts/gensel8. Data de consultasion: 4 de majo del 2019.
  8. URL de refarensa: http://icdo.org/who-we-are/members/member-states.html. Data de consultasion: 11 de majo del 2020.
  9. URL de refarensa: https://public.wmo.int/en/members/guinea. Data de consultasion: 26 de majo del 2020.
  10. URL de refarensa: https://www.who.int/choice/demography/by_country/en/. Data de consultasion: 21 de lujo del 2020.
  11. URL de refarensa: https://www.wcoomd.org/-/media/wco/public/global/pdf/about-us/wco-members/list-of-members-with-membership-date.pdf. Data de consultasion: 16 de marso del 2024. Pajina: 8. Sostiene il qualificatore: data del scumìsio.
  12. URL de refarensa: https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD. Editor: Banca Mondiałe. Data de consultasion: 26 de agosto del 2023.
  13. 13,0 13,1 voze de refarensahdr.undp.org.
  14. URL de refarensa: http://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM.TOTL.ZS.
  15. voze de refarensaiec.ch.
  16. 16,0 16,1 voze de refarensaiec.ch.
  17. A olte lo se ciama Guinea Conakry par distinguarlo da la Guinea Bissau e la Guinea Equatorial. Na olta el jera conosù come Guinea Francexe.


Altri projeti[canbia | canbia el còdaxe]


Łinganbi forèsti[canbia | canbia el còdaxe]






Controło de autoritàVIAF (EN128921681 · ISNI (EN0000 0004 0458 6379 · LCCN (ENn79088885 · GND (DE4022520-3 · BNF (FRcb11884058m (data) · BNE (ESXX455465 (data) · NDL (ENJA00562459 · WorldCat Identities (ENn79-088885
Traesto fora da Wikipèdia - L'ençiclopedia łìbara e cołaboradiva in łéngua Vèneta "https://vec.wikipedia.org/w/index.php?title=Guinea&oldid=1157678"