Łéngoa latina

Da Wikipedia, l'ençiclopedia libara.
Cheło che te ghè schcià el rimanda a sta voxe, parché el xe on so sinònemo o el vien esplegà cuà drento. rimandamento da Łéngua łatina


Infobox de Łéngua Łéngoa latina
Lingua latina Cànbia el vałor in Wikidata

Cànbia el vałor in Wikidata
Nome locaƚeLingua latina
Tipołéngua morta, łéngua antiga, łéngua e łéngua sacra Cànbia el vałor in Wikidata
Parlà inSità del Vatican
Autòctono dePenìxola itałiana
Parlanti
Totałe~
Clasifegano in top 100
Caratarìsteghe
Scrituraalfabeto latin e alfabeto latin
Clasifegasion lenguìstega
łéngua umana
łéngue indoeoropee
łéngue itàłeghe
łéngue latino-fałische Cànbia el vałor in Wikidata
Statuto ofisałe
Lengua ofisałe inSità del Vatican e in genere a l'interno de tuta ła gerarchia catòlica inte el Mondo
Regoƚà daCexa Catołica Romana, Fondazione Latinitas
EpònemoLatium Cànbia el vałor in Wikidata
Còdazi
ISO 639-1la
ISO 639-2lat
ISO 639-3lat Cànbia el vałor in Wikidata
SILLTN
Glottologlati1261 Cànbia el vałor in Wikidata
Ethnologuelat Cànbia el vałor in Wikidata
ASCL2902 Cànbia el vałor in Wikidata
IETFla Cànbia el vałor in Wikidata
Toco in lengua
Declarasion Universaƚe dei Deriti de l'Omo, art. 1
Omnes homines liberi aequique dignitate atque juribus nascuntur. Ratione conscientiaque praediti sunt et alii erga alios cum fraternitate se gerere debent.


El latin o łéngua latina el xe na łéngua indoeuropea che la jera parlà a Roma e in tel Lasio fin dal primo milènio a.C.. Nei secołi sucesivi, co l'espansion dei Romani inte el Mediteraneo el ga vù na inportanza senpre pì granda, in quanto łéngua uficiałe de l'Inpero Roman, e el ga meso raìxe in bona parte de l'Europa e de l'Africa del nord. In seguito a łe invasion dei barbari el latin l'è ndà póco par volta desmentegà, ma da de lu ga vù origine tute łe łéngue romanze (tra cui anca l'itałian e el veneto). Par tuto el Medioevo el ga comunque continuà a èsar ła łéngua franca de ła cultura europea.

Al dì d'ancó, el latin l'è ła łéngua uficiałe de ła Cexa Catołica, e fin al Concilio Vaticano Secondo l'è stà anca ła łéngua inte ła cuała vegnèa dita ła mésa.

Latin clàssego[canbia | canbia el còdaxe]

Dizionario de latin in pi volumi

Xe stà inte el I sècolo a.C., co l'estension de la citadenança ai "Italici" e i canbiamenti sociai che o ghe ne xe derivai, che a Roma xe sorta la preocupazzion par la purezza de la lengua.

Anca soto de la spenta de la speculazzion greca, se ga invià un processo de regolarizazzion de la lengua. Inte sit tenpi xe fiorì letarai cofà Ciceron, che ell xe stà anca omo poìtego e fiòsofo de valor o cofà Catulo e i poetae novi, che i ga revoluzzionà la lengua poètega. La scritura no la jera desconossùa gnanca ai "rudi" condotieri cofà César, che el xe stà amirà par el so stil teso, e del qual resta do òpare uncora studiae e aprezzae: La guera gàlica (Commentarii de bello gallico') e La guerra civil (Commentarii de bello civili). I tenpi i jera ramenti maùri parché la leteraùra la sfidasse quela greca, che a l'ora la vegneva considerà insuparàbie. Inte la zenerazzion sucessiva, soto el principà de Augusto, xe fiorì i pi grandi poeti de Roma: Orazzio: inte la sàtira e la poesie lìrega, Teocrito, Virzilio, Esìodo e adiritua Omero.

El perìodo clàssego de la lengua latina el xe ben conossùo: el latin, a difarença dei idiomi continuatori, el xe na lengua del tipo SOV (sozeto-ozeto-verbo), co cinque declinazzion e quatro coniugazzion verbai. La declinazzion dei nomi la ga sìe casi, tre direti (nominatìa, acusatìo e vocatìo). El ga conservà, inoltra, dal indeuropeo, el sistema a tre zèneri: maschil, femenil e nèutro.

El latin el doparava na grafìa rivà da un alfabeto greco ocidental che a so volta el rivava da quelo fenicio (cofà anca quei venètico e etrusco).

La létare le jera:

A B C D E F (G) H I (K) L M N O P Q R S T V X (Y) (Z)

Vocai[canbia | canbia el còdaxe]

i:

y:

   

u:

i

y

ɨ [1] ||

u

e:

o:

 

e

a

o

a:

Ditonghi[canbia | canbia el còdaxe]

ae /

ae /, cofà saepe (de frecuente)

oe /

oe /, cofà poena (pena)

au /

au /, come aurum (oro)

ui /

ui /

uu /

uo /

ei /

ei /

eu /

eu / (solo in grecismi)

yi /

yi / (solo in grecismi), cofà arpyia (arpìa)


Note[canbia | canbia el còdaxe]

  1. el xe el cussidito sonus medius, pronuncià proabilmente cofà la y polaca, che la dà conto de ossilazzion cofà lubet / libet.


Controło de autoritàLCCN (ENsh85074944 · GND (DE4114364-4 · BNF (FRcb11935508t (data) · BNE (ESXX526920 (data) · NDL (ENJA00569314


Traesto fora da Wikipèdia - L'ençiclopedia łìbara e cołaboradiva in łéngua Vèneta "https://vec.wikipedia.org/w/index.php?title=Łéngoa_latina&oldid=1158986"